تاج‌آباد؛ از پیام مهربانی “پائولو کوئیلو” تا بی‌مهری مسئولان
مجله خبری آبادی 118/همدان “بهشت گمشده” است و بوی بهشت می‌دهد. روستایی که از “مناجات‌نامه” خواجه عبدالله انصاری” و “قانون” ابن‌سینا گرفته تا “صد سال تنهایی” مارکز و “کیمیاگر” پائولو کوئیلو را می‌شناسد.
کردنشین است و مردمان صمیمی‌اش کتابخوان. علاقمندی و فرهنگ‌دوستی اهالی حیرت‌آور است. اینجا هر کوچه به نام کتابی است و نام هر کتاب مرتبط با حال‌وهوای کوچه. مثلا کوچه‌ای که مسجد در آن است “مناجات‌نامه”، کوچه‌ای که خانه بهداشت دارد “قانون” و محله دفن اموات و گورستان “صد سال تنهایی” نام دارد.
تاج‌آبادی‌ها دور هم کتاب می‌خوانند و درباره آن حرف می‌زنند. نگاه آنها به کتاب جور دیگری است. به یار مهربان عشق می‌ورزند و انگار مهر به کتاب در خونشان است.
کتاب یار دیرینه آنهاست و کوچک و بزرگ نمی‌شناسد. اینجا از ریش سفیدها گرفته تا خردسالان مسحور کتاب‌اند. خلاصه اینکه تاج‌آبادی‌ها به کوچه‌هایشان هویت داده و هر یک را به اسم کتابی نامگذاری کرده‌اند. حالا دیگر تاج‌آباد را با تابلوهای آبی سر کوچه‌هایش می‌شناسند همان تابلوهایی که نام کتاب‌ها به زبان‌های فارسی، انگلیسی و کردی بر آنها نقش بسته است.
قدم زدن در تاج‌آباد بوی عرفان “مثنوی معنوی” می‌دهد، جوانمردی رستم و پاکی سیاوش را در “شاهنامه” به یاد می‌آورد. اینجا بوی جوی مولیان “رودکی” آدم را مدهوش می‌کند و به فکر راز گل سرخ شازده کوچولو “اگزوپری” فرو میبرد.
در تاج‌آباد بیش از ۸۰ درصد اهالی باسوادند. سرانه مطالعه در روستا با کشور، زمین تا آسمان تفاوت دارد. آنها کتابخانه‌ای غنی با بیش از شش هزار جلد کتاب دارند که به همت خودشان تاسیس شده است. برای نامگذاری کوچه‌ها از روحانی روستا گرفته تا بی‌سوادان همه پای کار بودند، همه الا مدیران و مسئولان! خلاصه اینکه اینجا “همت عالی” همه کار می‌کند.
آوازه عشق اهالی روستا به یار مهربان باعث شد تاج‌آباد در سال ۹۴ به عنوان روستای دوستدار کتاب معرفی شود. آرزوهای بلند اما پای روستا را به عرصه‌های بین‌المللی هم باز کرد، تا جایی که سال گذشته “پائولو کوئیلو” نویسنده مشهور برزیلی با انتشار پستی در صفحه اینستاگرامش، ابتکار عمل روستای تاج‌آباد در نامگذاری کوچه‌های خود به نام شاهکارهای ادبی جهان را تحسین کرد و همین اتفاق بر شهرت تاج‌آباد افزود.
اما توصیف “کوئیلو” از تاج‌آباد هم مایه مباهات بود هم غم‌انگیز. مایه مباهات از آن رو که این نویسنده مشهور در آن سر دنیا تاج‌آباد را شناخت و لب به ستایشش گشود و غم‌انگیز از آن جهت که افرادی در همدان با وجود توانایی، حتی یک قدم برای این همه عشق‌ورزی برنداشتند.
تاج‌آباد سفلی که در شهرستان بهار استان همدان قرار دارد علاوه بر آوازه به خاطر فعالیت فرهنگی و کتابخوانی مردمانش، میراث فرهنگی با ارزشی نیز در خود جا داده است. کاروانسرای زیبای تاج‌آباد که تنها کاروانسرای مدور غرب کشور و از معدود کاروانسراهای دایره‌ای شکل ایران است در دل روستا قرار دارد و همانند نگینی چشم بیننده را مسحور خود می‌کند.
کاروانسرای تاج‌آباد که به اندازه زیبایی و منحصربفرد بودنش شناخته شده نیست یکی از کاندیداهای ثبت جهانی کاروانسراهای ایرانی است. روستا مهرماه سال قبل میزبان ارزیابان یونسکو بود و حالا این روستای فرهنگی علاوه بر شهرت جهانی در عرصه کتاب و کتابخوانی، انتظار جهانی شدن میراث نیاکانش را هم می‌کشد. اما آیا واقعا تاج‌آباد با آن همه آرزوهای بزرگ آماده جهانی شدن است؟ از زمانی که قرار شد کاروانسرا در فهرست آثار جهانی ثبت شود چه کارهایی در این روستا انجام شد؟ اهالی آماده پذیرش گردشگر هستند؟
جالب است بگوییم این روستا با پتانسیل‌های فراوانی که تنها قسمت کوچکی از آن در سطرهای بالا آورده شد هنوز در فهرست روستاهای هدف گردشگری استان همدان قرار نگرفته، هنوز یک اقامتگاه بومگردی ندارد، اراضی اطراف کاروانسرا پس از گذشت سال‌ها هنوز به طور کامل تملک نشده و بنا تا پیش از ورود ارزیابان یونسکو به روستا حتی تابلوی معرفی هم نداشت.
لطف خدا اما در تاج‌آباد همیشه نمایان است. این روستا بزرگ‌مردی را در دامان خود پرورش داده که قلبش برای وطنش می‌تپد و گزافه نیست اگر بگوییم سهم بزرگی در فعالیت‌های فرهنگی روستا و کتابخوان کردن اهالی دارد. “قباد یاری” که سابقه دهیار و عضو شورای تاج‌آباد را هم دارد وقتی با عشق و لهجه شیرین کردی درباره وطنش می‌گوید به این فکر می‌کنم که ای کاش امثال او بیشتر بودند یا بیشتر قدرشان را می‌دانستیم.
از او می‌پرسم پس از بازدید ارزیابان یونسکو چقدر شرایط کاروانسرا و روستا برای پذیرش گردشگر تغییر کرد؟ یاری می‌گوید: با وجود تمام همراهی‌های میراث فرهنگی با تاج‌آباد اما متاسفانه در مورد کاروانسرا خوب عمل نمی‌کند.
وی در ادامه با طرح این سوال که آیا مسئله مهم‌تری از ثبت جهانی برای مدیران استان وجود دارد؟ اضافه می‌کند: پیش از نامگذاری خیابان‌های روستا، این موضوع را با مدیر میراث فرهنگی و معاون مدیرکل امور دهیاری‌های استانداری در میان گذاشتم و از آنها درخواست کردم بافت تاریخی روستا را واجد ارزش تاریخی کنند اما هیچ یک اعتنایی نکردند و شاید هم باور نداشتند این اتفاق عملی شود.
این فعال فرهنگی ادامه می‌دهد: نقشه روستا باید هر ۱۰ سال یک‌بار بازنگری شود و امسال پس از ۱۶ سال قرار است نقشه تاج‌آباد بازنگری شود، وقتی که شهرت روستا و شرایط ویژه آن را برای فردی که این وظیفه را عهده‌دار است شرح دادم، قرار شد مدیرکل بنیاد مسکن را مجاب کند بازنگری طرح بر اساس دارایی‌های میراثی اتفاق بیفتد.
یاری با اشاره به اینکه قطعا با ورود گردشگر به روستا، اهالی منتفع می‌شوند، بیان می‌کند: پتانسیل زیادی در تاج‌آباد برای رونق گردشگری وجود دارد اما همین که به فکر اشتغال‌زایی در این حوزه می‌افتیم همه جلوی آن می‌ایستند.
وی درباره تملک اراضی اطراف کاروانسرا می‌گوید: تملک اراضی به کندی پیش می‌رود و در طول ۱۰ سال گذشته تنها یک ساختمان تملک شده است، در حالی که در گذشته تملک اراضی راحت‌تر اتفاق می‌افتاد اما آنقدر تعلل کردند که به دلیل نوسان قیمت‌ها این اتفاق سخت شده است.
یاری ادامه می‌دهد: در حال حاضر چهار خانه در مجاورت کاروانسرا وجود دارد که اگر آنها را تملک کنند و نمای کاروانسرا بیرون بزند موقعیت آن تغییر می‌کند.
این فعال فرهنگی با ابراز تاسف از اینکه تاج‌آباد با وجود شهرت جهانی هنوز جزء روستاهای هدف گردشگری نیست، شرح می‌دهد: سه نفر از اهالی روستا به دنبال مجوز تاسیس بومگردی و تبدیل خانه‌های قدیمی به اقامتگاه بومگردی هستند اما در بروکراسی اداری آزرده خاطر شده‌اند و با وجود سختگیری‌ها دلسرد شده و دیگر حوصله پیگیری ندارند.
وی با بیان اینکه از مردم تا مدیران ما پذیرای گردشگر نیستند و از گردشگر واهمه دارند، می‌گوید: متاسفانه بافت تاریخی روستا خیلی کم حفظ شده و شاید تنها حدود ۱۰ خانه قدیمی در روستا باقی مانده است.
از او درباره وضعیت کاروانسرا می‌پرسم و شخصی که بنا به او واگذار شده، یاری می‌گوید: این فرد تاکنون دو بار به روستا آمده و یک بار با وی ملاقات داشتم و در این دیدار اظهار کرد به دلیل شیوع کرونا کارها کند پیش می‌رود.
این فعال فرهنگی ادامه می‌دهد: ایشان تیم‌های تحقیقاتی کارآمدی به روستا می‌فرستد، برای اجاره کاروانسرا و کارهای تحقیقاتی هزینه زیادی متحمل شده و از طرفی با صبر و حوصله و با استفاده از کارشناسان حرفه‌ای کار را پیش میبرد بنابراین به آینده این اقدامات خوش‌بین هستیم و امیدواریم خللی در کارها پیش نیاید.
یاری اضافه می‌کند: تاکنون دو تیم تحقیقاتی باستان‌شناسی و مردم‌شناسی به تاج‌آباد آمده و خوشبختانه در راس هر دو تیم افراد خبره و مسلط به امور قرار دارد، این افراد اطلاعات حرفه‌ای از روستا جمع‌آوری کردند و من نیز مشتاقانه و با کمال میل آنها را در رسیدن به اهدافشان همراهی کردم.
وی با بیان اینکه تیم باستان‌شناسی درباره قدمت کاروانسرا و سایر اماکن واجد ارزش در روستا تحقیق و قدمت کاروانسرا را سال ۱۲۴۹ اعلام کرده است، اظهار می‌کند: به گفته ایشان بر اساس سفرنامه‌ای، ناصرالدین‌شاه در این سال از جاده‌ای که توسط بلژیکی‌ها ساخته شد به روستا آمده و در تاج‌آباد اتراق می‌کند و پس از صرف نهار در روستا، قرار می‌شود کاروانسرایی برای استراحت رهگذران در تاج‌آباد ساخته شود.
یاری با اشاره به اینکه بر خلاف تصوری که تاکنون از قدمت بنا در دست بود و آنرا کاروانسرای شاه‌عباسی عنوان می‌کردند این بنای با ارزش به دوره قاجار تعلق دارد، می‌گوید: خوشبختانه سرپرست تیم باستان‌شناسی مستدل و با علم و آگاهی راجع به هر موضوعی در روستا صحبت می‌کرد.
این فعال فرهنگی با بیان اینکه وی قلعه جدیدی را نیز در روستا کشف کرده است، مطرح می‌کند: قدمت راه قدیمی تاج‌آباد از کاوانسرا بیشتر است و احتمالا یک راه سلوکی با بیش از ۳۵۰۰ سال است.
یاری در پایان با اشاره به اینکه تیم‌های باستان‌شناسی و مردم‌شناسی با هدف ساخت دیتاهای دقیق برای بازدیدکندگان کاروانسرا و روستا به این کار مشغول هستند، تاکید می‌کند: واضح است که با رونق گردشگری از مذاکرات تحریم و فروش نفت و مسائلی از این دست بی‌نیاز شده و درآمد پایداری برای مردم ایجاد می‌شود اما متاسفانه از همه طرف ناهماهنگی، بی‌نظمی و بی‌اعتنایی برای به ثمر نرسیدن این اتفاق وجود دارد.
به گزارش مجله خبری آبادی 118، روستایی مانند تاج‌آباد با طبیعت بکر و ظرفیت‌های کم‌نظیر در حوزه گردشگری می‌تواند به یکی از مهمترین مقاصد گردشگری روستایی و فرهنگی استان تبدیل شود اما به قول “قباد یاری” شاید در دایره مدیریتی مسئولان مسائلی مهمتر از این موضوعات وجود دارد.
شاید اگر تعدادی از مدیران، روزی تاج‌آباد را از نزدیک می‌دیدند و آب‌وهوای خوش و طبیعت زیبایش را نظاره می‌کردند نظرشان درباره این بهشت گمشده تغییر می‌کرد. شاید اگر در کوچه‌هایی که به نام شاهکارهای ادبیات جهان است و بوی سعدی و حافظ و مولانا می‌دهد قدم می‌زدند و به “مسیر سبز” می‌رسیدند می‌دانستند چه ظرفیت فرهنگی بزرگی برای معرفی به جهانیان داریم. شاید اگر به کاروانسرا می‌رفتند و آمدگان و رفتگان آنجا را تصور می‌کردند به تاریخش پی می‌بردند. شاید اگر استقبال زیبای دخترکان کرد از ارزیابان یونسکو را می‌دیدند بی‌مهری‌شان به “تاج‌آباد” و “تاج‌آبادها” کمتر می‌شد. شاید…
انتهای پیام
