آئین سنتی «گل غلتان» خراسان رضوی سرشار از نشاط و لطافت

 یکی از این آئین‌های زیبای بهاری که همزمان با رویش گل‌های محمدی، در اغلب شهرهای این استان برگزار می‌شود، آئین گل غلتان است که برای نوزادانی که همزمان با بهار، نخستین بهار زندگی‌شان را می‌گذرانند برپا می‌شود که البته آدابی هم دارد.

برپایی یک آئین قدیمی برای لطافت روح و جسم انسان

آیین کهن و زیبای گُل غلتان یکی از رسوم دیرینه مردم خراسان رضوی است که برای نوزادانی که نخستین بهار زندگی خود را سپری می‌کنند، برگزار می‌شود البته این آئین در برخی از استان‌های دیگر کشور هم برگزار می‌شود.

یک پژوهشگر فرهنگ بومی در خراسان رضوی در این زمینه در گفت و گو با مجله خبری آبادی 118 اظهار کرد: برگزاری آئین گل غلتان همزمان با فصل بهار و با رویش گل‌های محمدی آغاز می‌شود که در شهرها و مناطق مختلف استان با جزییات متفاوتی است.

جواد روشندل با اشاره به اینکه گل محمدی در شهرستانهای خراسان رضوی به “گلِ گلاب” شهرت دارد، گفت: در برخی نقاط خراسان رضوی، این آئین به مناسبت تولد یک سالگی نوزادان و در برخی مناطق برای نوزادانی که هنوز اولین بهار عمرشان سپری نشده و در برخی از مناطق، گل غلتان بعد از دهمین روز از تولد نوزاد برگزار می‌شود.

روشندل ادامه داد: حتی برخی از خانواده‌ها که زمان تولد نوزادشان در فصول دیگر سال است، گل‌های محمدی را در فصل بهار که زمان به گل نشستن چمن‌های گل محمدی است، جمع آوری و نگهداری می‌کنند تا بعد از دهمین روز تولد نوزادشان، آئین گل غلتان را برای او اجرا کنند زیرا باور مردم این است که با انجام این آئین نوزاد کمتر دچار حساسیت‌های پوستی می‌شود و خلق و خوی او لطیف و حسنه خواهد بود.

وی اظهار کرد: برای برپایی این آئین، تعدادی از زنان فامیل از اقوام نسبی و سببی ازجمله مادربزرگ، خاله و عمه و همسر دایی و عمو دورهم جمع شده و گل‌های محمدی که چیده شده و از خار و برگ جدا و پرپر شده را در پارچه‌ای سفید می‌ریزند و سپس نوزاد را در میان پارچه گذاشته و چهارگوشه آن را می‌گیرند و با صلوات و شعرخوانی نوزاد را در میان گل برگ‌ها می‌غلتانند.

روشندل خاطرنشان کرد: در حین انجام این آئین، زنان در کنار پارچه پر از گل با ذکر صلوات ابیاتی چون «همه کوه و کمر بوی تو داره یا محمد- کدوم گل قامت روی تو داره یا محمد؛‌ همون ماهی که از کوه می زنه سر- نشان طاق ابروی تو داره یا محمد» مراسم گل غلتان نوزاد را انجام می‌دهند.

این پژوهشگر فرهنگ بومی افزود: این آئین همچون آیین کوتاه کردن موی نوزادی که برای اولین بار می‌خواهد انجام شود برای خانواده‌ها جذابیت دارد؛ به‌ طوری‌که با انجام آن به میزان مویی که از نوزاد کوتاه می‌شود سکه و اسکناس تهیه ‌شده و به نیت سلامتی و عاقبت ‌به ‌خیری، به نیازمندان و فقرا می‌دهند و انجام آن برای والدین به‌ویژه اگر نوزاد، فرزند اولشان باشد جاذبه بسیاری دارد؛ لذا آئین سنتی گل غلتان، نیز به‌عنوان یک جاذبه بهاری برای خانواده‌ها در خراسان رضوی دارای جذابیت بوده و خود نشان‌ دهنده پیوند عمیق بین انسان‌ها با طبیعت است.

وی ادامه داد: برای برپایی آئین گل غلتان، وقتی نوزادی که از حمام بیرون آمده و پاک و پاکیزه است، در میان پارچه‌ای سفید گذاشته می‌شود سپس با گلبرگ‌های گل محمدی سرتاپای او پوشانده می‌شود، گویی نوزاد از بوی خوش گل محمدی معطر شده و مردم‌باور دارند که غلتاندن نوزاد در میان گلبرگ‌های گل محمدی به شادابی و طراوت نوزاد و دور ماندن او ازبیماری ها و حساسیت‌های پوستی کمک می‌کند.

مراسم گل غلتان نوزاد یک میراث معنوی در خراسان رضوی است

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان رضوی در گفتگو با مجله خبری آبادی 118 گفت: خراسان رضوی به دلیل داشتن جاذبه‌های تاریخی و طبیعی و غنای فرهنگی با برگزاری مراسم و آئین‌های مختلف در فصول مختلف سال به مناسبت‌های گوناگون، برای گردشگران داخلی و خارجی بسیار جاذب است.

سید جواد موسوی ابراز کرد: از گذشته‌های دور آئین‌های سور و سوگ متعددی در خراسان رضوی برگزار می‌شده که هرکدام از آنها دارای فلسفه و حکمت خاص بوده و درزمانی مشخص از سال با برپایی مراسمی مخصوص  این آئین ها برگزار می‌شده است. یکی از این آئین‌های سنتی، آئین گل غلتان است که از گذشته‌های دور اغلب در روستاها و شهرستان‌های استان به ‌ویژه در مناطقی که گل محمدی کشت می‌شود؛ انجام می‌گرفته است.

وی بابیان اینکه آئین گل غلتان نوزاد، از قدیم برای ما به یادگار مانده و در زمره میراث معنوی استان نیز به‌حساب می‌آید؛ گفت: البته این آئین در استان‌های دیگر هم با تغییراتی اندکی و جزئی همه‌ ساله در فصل بهار برگزار می‌شود.

موسوی در خصوص آئین گل غلتان افزود: افزود: طی سال‌های گذشته مراسم گل غلتان در شهر کاخک در گناباد برگزارشده که با توجه به جذابیت و زیبایی این مراسم و آشنایی خانواده‌ها با این سنت زیبای قدیمی، تلاش ما بر حفظ این آئین‌های سنتی و احیای آن‌هاست.

وی ادامه داد: برپایی برخی مراسم آئینی، تعدیل‌ کننده افراط ‌وتفریط‌های رفتاری برای اعضای یک جامعه است و با ارزش‌های اخلاقی ارتباط دارد و در آئین سور منجر به افزایش شادی و تقویت نشاط اجتماعی می‌شود.

 مدیرکل میراث فرهنگی خراسان رضوی به کارکردهای برپایی آئین‌های سنتی در جامعه اشاره و ابراز کرد: گرد هم آوردن مردم در فواصل زمانی منظم و حفظ خطوط ارتباط و همکاری آنها، از مهمترین کارکردها در برپایی آیین‌های سنتی است.

موسوی اظهارکرد: مراسم گل غلتان در اغلب شهرهای خراسان رضوی به‌ طور محدود و در شهرستان‌های مختلف استان ازجمله گناباد، کلات، مشهد، تربت‌جام و تربت‌حیدریه به ‌طور گسترده‌تر برگزار می‌شود.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان رضوی افزود: برگزاری جشنواره‌هایی بر پایه محصولات کشاورزی می‌تواند ظرفیت‌های فرهنگی و اقتصادی مناطق مختلف را در معرض دید گردشگران قرار دهد.

با توجه به اینکه به حدود ۱۲۰۰ هکتار سطح زیر کشت گل محمدی در استان خراسان رضوی داریم که امسال پیش‌بینی برداشت ۲۸۰۰ تن گل محمدی‌تر در استان وجود دارد لذا می‌توان از وجود این محصول به‌عنوان یک فرصت جهت برگزاری مراسمی نمادین با عنوان گل غلتان در مناطقی که بیشترین سطح زیر کشت را دارند در قالب جشنواره بهره برد تا بهانه‌ای برای توسعه اقتصاد پایدار روستاها و شهرستان‌ها و شناسایی آداب ‌و رسوم و فرهنگ مناطق مختلف باشد.

انتهای پیام