«برابری جنسیتی» حتی در غرب گفتمان یکدستی نیست/ گرفتن حق «انتخاب اشتغال» ظلم به زن است

زهرا عباسپور در گفت‌وگو با مجله خبری آبادی 118، با اشاره به سخنان اخیر مقام معظم رهبری در دیدار با جمعی از بانوان و تاکید ایشان بر تحقق عدالت جنسیتی و نه برابری جنسیتی، اظهار کرد: وقتی برابری جنسیتی مدنظر غرب را بررسی کنیم به این نکته می‌رسیم که در خود غرب هم استراتژی‌های مختلفی برای قائل شدن و پا فشاری به برابری جنسیتی یا تمرکز و دیدن تفاوت‌های زن و مرد وجود دارد و این استراتژی‌های مختلف باعث شده که غربی‌ها هم به روی تمرکز بر تفاوت‌های جنسیتی میان زن و مرد و یا قائل شدن به برابری جنسیتی، اختلافات و تعارضاتی داشته باشند.

وی با بیان اینکه می‌توان تعارض بر سر دیدن یا ندیدن این تفاوت‌های جنسیتی را از زمان شکل گیری مدرنیته در غرب بررسی کرد، تصریح کرد: در غرب پیش از مدرنیته و انقلاب صنعتی، صحبتی از برابری جنسیتی در میان نبود اما پس از آن که تغییراتی در حوزه اشتغال و ارزش کار ایجاد شد و کار خانگی زنان فاقد آورده اقتصادی تعریف شد، درباره برابری جنسیتی در همه حوزه‌ها صحبت به میان آمد. پیش از انقلاب صنعتی، زن و مرد در مزارع کشاورزی و دامداری می‌کردند و محصولات خود را به فروش می رساندند. آن زمان سهم کار زن و مرد در درون خانه و مزرعه یکسان بود و نوعی مصالحه میان تقسیم نقش‌ها وجود داشت یعنی زن تا آن زمان بیرون از خانه هم کار می کرد و نقش‌های داخل خانه را هم داشت و مرد هم به همین شکل کار می کرد و نقش اقتصادی زن و مرد در کنار هم تعریف می‌شد.

این فعال حوزه زنان با بیان اینکه اما بعد از انقلاب صنعتی و مدرنیته با نیاز دنیای صنعتی شده و کارخانه‌ها به نیروی انسانی، مرد به درون کارخانه‌ها رفت و زن درون خانه ماند، توضیح داد: این ماندن زن در دورن خانه، زن را از ارزشی به نام تولید اقتصادی و پول محروم کرد. پیش از آن زن در تولید کشاورزی نقش داشت اما عملا پس از انقلاب صنعتی این تولیدات کشاورزی محدود شد و همین امر باعث شد مرد در خارج از خانه و زن صرفا در داخل خانه باشد لذا از همینجا تعارض بین برابری جنسیتی و یا دیدن تفاوت‌ها و در نهایت چالش نقش‌های جنسیتی شکل گرفت.

عباسپور ادامه داد: لذا از آن زمان عده‌ای در غرب شروع به بیان این کردند که نباید میان زن و مرد تفاوتی باشد و زن باید همچون مرد کار کرده و درآمد داشته باشد از این رو به سمت برابری نقش‌ها در درون خانه و اجتماع رفتند اما در اینجا آنچه اتفاق افتاد این بود که بیش از آنکه به مرد ظلم شود به زن ظلم شد چراکه در جامعه‌ای که حقوق و وظایف و تکالیف میان زن و مرد برابر است، این زن است که علاوه بر اینکه طبق تغییرات فیزیولوژیک بدن نقش فرزندآوری نوع بشر را بر عهده دارد و متاثر از این نقش فیزیولوژیک بدنش درگیر می شود باید همانند مرد در درآمدها و مخارج منزل سهیم باشد. چرا زنی که بارداری و سختی دوران شیردهی و حمل جنین را تحمل می کند باید در مخارج خانه هم سهیم باشد؟. این ندیدن تفاوتهای جنسیتی است که باعث ظلم به زن می شود.

مشاور امور زنان دستیار رئیس جمهوری در پیگیری حقوق و آزادی های اجتماعی تاکید کرد: در حال حاضر طبق گفتمان غالب دنیای غرب، زن دیگر انتخاب نمی کند که شاغل باشد یا خیر بلکه مبتنی بر قوانین مالیاتی و اقتصادی به سمتی رفته‌اند که این حق انتخاب اشتغال را از زن گرفته‌اند و این در حالی است که گرفتن حق انتخاب اشتغال از زن، ظلم به زن است.

این پژوهشگر حوزه زنان و خانواده درباره عدالت جنسیتی مد نظر اسلام با بیان اینکه البته ما هنوز هم طبق فرمایش رهبر انقلاب به آن نقطه دقیق و صحیح عدالت جنسیتی مد نظر اسلام نرسیده‌ایم بلکه افق ما عدالت جنسیتی است، توضیح داد: عدالت جنسیتی به معنای موازنه حق و تکلیف برای زن و مرد و دیدن تفاوت‌های جنسیتی در وظایف زن و مرد است. البته این دیدن تفاوت‌ها در همه عرصه‌ها صدق نمی کند بلکه در برخی عرصه‌ها نیاز به دیدن تفاوت‌های میان زن و مرد نیست؛ در چنین عرصه‌هایی ما نیز قائل به برابری میان زن و مرد هستیم کما اینکه حضرت آقا نیز به این امر اشاره فرمودند که زن و مرد حقوق برابر دارند و این امر در قانون اساسی ما نیز آورده شده است.

این فعال حوزه زنان با تاکید بر لزوم تحقق عدالت جنسیتی در جامعه در عین حال خاطر نشان کرد: این در حالی است که متاسفانه هنوز هم در ساحت حکمرانی کشور درباره اینکه آیا عدالت جنسیتی باید محقق شود یا خیر، به تعریف دقیقی نرسیده‌ایم. علیرغم اینکه عدالت جنسیتی در برنامه ششم توسعه تعریف قانونی شده بود و هرچند این تعریف شاید نیاز به اصلاحاتی داشت اما متاسفانه عده‌ای با تمسک به وارداتی بودن این مفهوم سعی در حذف و یا کمرنگ کردن آن از ساحت اجرا بر آمدند.

عباسپور افزود: اگر دقت و مداقه حکمرانی به‌روی اصلاحات و اجرای عدالت جنسیتی بود  قطعا ما باید بعد از اتمام اجرای برنامه ششم توسعه، دستاوردهای عرصه عدالت جنسیتی را بررسی می‌کردیم نه اینکه تازه به این فهم برسیم که عدالت جنسیتی چیز مذبوح و صرفا وارداتی نیست. نگاه اسلام به عدالت جنسیتی موازنه حق و تکلیف است که در دیدگاه شهید مطهری، علامه طباطبایی و آیت الله جوادی عاملی یافت می شود و البته همچنان این مفهوم نیاز به توسعه نظری در ساحت‌های گوناگون نیازمندی‌های جامعه است. جای تاسف دارد که بعد از کنفرانس پکن در سال ۱۹۹۵ که برای اولین بار هیات ایرانی بحث عدالت‌های جنسیتی را  مطرح کرد، تا به امروز  به‌روی این امر ابتدایی که آیا شاخص عدالت جنستی می تواند شاخص رشد و توسعه و پیشرفت زنان در کشور و در عرصه‌های مختلف محسوب شود یا خیر، مانده‌ایم؟.

وی با ذکر این سوال که آیا تا کنون قوانین اشتغال برای زنان به سمت عدالت جنسیتی پیش رفته است؟، بیان کرد: خیر، ما همچنان در زمینه عدالت جنسیتی برای اشتغال زنان بسیار جای کار داریم. هر چند تلاش‌های خوبی صورت گرفته است اما در حوزه قانونگذاری هنوز بسیار جای کار دارد. سیاست گذاری در موضوع حمایت از انواع مشارکت‌های اقتصادی زنان به جای اشتغال ثابت زنان یکی  از این خلاء‌هاست، از سوی دیگر بسیاری از زنان شاغل از تفاوت‌های حقوق و دستمزد و مزایا گله‌مندند. در دی ماه سال گذشته حضرت آقا درباره ساحت تصمیم سازی و تصمیم گیری زنان تاکید داشتند و گفتند باید درباره چگونگی ورود زنان به ساحت تصمیم گیری و تصمیم سازی سیاسی فکر کرد اما از آنجا که بخشی از ساحت حکمرانی ما به یک غفلت و بدسلیقگی و عقب ماندگی فکری نسبت به بیانات رهبر انقلاب دچار است، تا کنون از این مسئله عبور کرده است.

مشاور امور زنان دستیار رئیس جمهوری در پیگیری حقوق و آزادی های اجتماعی، ادامه داد: این غفلت در حالی است که رشد علمی و فکری و توانمندی‌های زنان ما پس از انقلاب اسلامی غیر قابل انکار است و بعضا رشد چشم‌گیری نسبت به مردان دارند اما سوال اساسی این است چرا هنوز هم در کرسی‌های تصمیمی گیری و تصمیم سازی نظیر مجلس شورای اسلامی، مجمع تشخیص مصلحت، شورای عالی انقلاب فرهنگی و … شاهد حضور چشمگیر زنان شایسته در این مناصب نیستیم؟ ساحت حکمرانی ما تا چه حد توانسته است دیدگاه خود را به دیدگاه‌های  رهبران انقلاب در مسئله زن نزدیک کند؟ شاید دلیل تکرار برخی فرمایشات رهبر انقلاب در جلسات دیدار با بانوان را می بایست در این سوالات فهم کرد. بایسته‌هایی که توسط ایشان در موضوعات زنان گفته می شود و نگاه‌هایی که مانع از تحقق این بایسته‌های می شود، موجب ایستایی وضعیت زنان و تکرار چند باره بایدها توسط ایشان شده است.

این پژوهشگر حوزه زنان و خانواده درباره تاکید رهبری به هر نوع فعالیت زنان با حفظ دو شرط خانواده و دوری از جاذبه‌های جنسی، عنوان کرد: نگاه انقلاب اسلامی مبتنی بر عدالت جنسیتی است. در عدالت جنسیتی متاثر از نگاه اسلام، اهمیت خانواده نه صرفا برای زن بلکه برای مرد هم دیده می شود و براساس آن نقش‌های خانوادگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و در عرصه‌های مختلف بازتعریف می شوند. یکی از شروطی که در بحث عدالت جنسیتی ما بر آن تاکید داریم این است که «زن به ما هو زن» یک انسان است و این امر را باید در ساحات اجتماعی و اشتغال او لحاظ کنیم. اینکه برخی مشاغل در کشور ما متاثر از جاذبه‌های بدنی یک زن تعریف شده اند، جای تامل دارد. حتی در مواردی برخی زنان علیرغم تمایل خود از سوی کارفرما مجبور هستند برای کسب درآمد، از سرمایه و جاذبه‌هایشان استفاده کنند که این ظلم به زن است چراکه در چنین شرایطی دیگر عرصه رقابت اقتصادی و مشارکت اجتماعی سالمی شکل نمی گیرد و در عین حال، خسارت اصلی به جایگاه مهم خانواده زده می‌شود. لذا شرط اصلی حضور زن و مرد در اجتماع حضور انسانی آنها، فارغ از جاذبه‌های جنسی تعریف می شود و این امر مگر با سرمایه گذاری بر تربیت نوع انسان محقق نمی‌شود.

این فعال حوزه زنان معتقد است که حفظ ثبات خانواده، وفاداری، امنیت جنسی و پیوند عاطفی افراد در درون خانواده متاثر از این است که جاذبه‌های جنسی فقط در چارچوب خانواده تعریف شود و به عرصه اجتماع کشانده نشود.

همچنین به گفته وی در این محدود کردن جاذبه‌های جنسی به محیط خانواده تفاوتی میان زنان و مردان نیست ، هر دو مکلفند جاذبه‌های جنسی را به عرصه اجتماع نکشانند کما اینکه جاذبه‌های جنسی ممکن است در جنس مرد به اشکال دیگری اعم از چشم چرانی، نگاه غیر انسانی به زن و به دنبال جاذبه‌های جنسی در متن اجتماع بودن خود را نشان دهد که غفلتی است که ممکن است مرد به آن مرتکب شود.

عباسپور با تاکید بر اینکه نقطه قوت اسلام، زن است، خاطر نشان کرد: اگر نگاه اسلام به زن را بدون جانبداری سیاسی و ملاحظات فردی بررسی کنیم؛ به شدت می بینیم که بر روی حقوق زن به نحوی تاکید شده است که در ادیان و فرهنگ ها مختلف مسبوق به سابقه نبوده است‌. یعنی اگر حق تحصیل زن، حق اشتغال زن و … در غرب را جزو دستاوردهای غرب در حوزه زنان می دانیم با اندکی مطالعه متوجه می شویم که ۱۴۰۰ سال پیش و پیش از آنکه این بحث‌های نظری دنیای مدرن ذیل مسئله جنسیت شکل گیرد، اسلام با دقت بر جنسیت، جلوگیری از ظلم جنسیتی را مورد مداقه قراد داده است به طوری که زن محصور در باورِ خلقت پست، ذاتا شر و اساسا نیمه انسان را به انسانی دارای شخصیت حقوقی و برابر در جایگاه انسانی و دارای کرامت ذاتی شمرد اما به دلایل تاریخی این نگاه حقیقی اسلام به زن، در جوامع اسلامی در حاشیه قرار گرفت؛ اما پس از انقلاب اسلامی می‌بینیم که مجددا توسط امام خمینی و مقام معظم رهبری سعی شد که به سمت ارزش گذاری انسانی زن از منظر اسلام پیش رویم و چهره دقیق اسلام در موضوع زن از دل رویکردهای سنتی ماقبل اسلام بیرون کشیده و خالص شود.

مشاور امور زنان دستیار رئیس جمهوری در پیگیری حقوق و آزادی های اجتماعی یادآور شد: هرچند ما تا نقطه عدالت جنسیتی مد نظر اسلام در کشورمان خیلی فاصله داریم اما حقیقتا من معتقد هستم وقتی اسلام را به ما هو اسلام بررسی کنیم و نگاه‌های سلیقه‌ای متاثر از جوامع مردسالار را کنار گذاشته و با نگاهی باز اسلام را بررسی کنیم، می‌بینیم که اسلام به شدت نگاه کرامت‌مند انسانی و عدالت محور به هویت زن دارد و از این طریق نقش و جایگاه زن را حفظ می کند. از این رو طیف عظیمی از افرادی که در جوامع غربی اسلام را درک کرده و مسلمان شده‌اند، زنان هستند. در واقع این زنان غربی در خیلی از موضوعات به ویژه در حوزه پوشش بدن از آن آزادی مطلق غرب، خود را به ذیل بندگی اسلام محدود می کنند چراکه این نگاه اصیل اسلام را دریافت می کنند و حاضر به محدودیت در خیلی از آزادی‌هایی هستند که با آن بزرگ شده‌اند و مشتاقانه به سمت اسلام می‌آیند.

این پژوهشگر حوزه زنان و خانواده با اشاره به سخنان رهبری مبنی بر لزوم تدوین قوانین سخت برای مقابله با ظلم به زنان، تاکید کرد: تاکید رهبر انقلاب به قانون گذاری سخت در خصوص مقابله با ظلم به زنان نشان می دهد ما علیرغم دستاورهایی که در موضوعات زنان داشتیم هنوز از آن نقطه آرمانی و نگاه اسلام به زن فاصله داریم. برای مثال دردآور است که نمایندگان مجلس پس از صحبت‌های اخیر رهبر انقلاب اعلام می کنند که لایحه امنیت زنان را مجدد به صحن می‌آورند. چرا که طبق وظایف قانونی، هیئت رئیسه مجلس بعد از اینکه کلیات لایحه امنیت زنان رای آورد، موظف است ظرف سه ماه لایحه مذکور را پس از بررسی در کمیسیون‌های اصلی به صحن بیاورد که اکنون با گذشت بیش از دوبرابر این مهلت زمانی چنین اتفاقی نیفتاد و لایحه به فراموشی سپرده شد.

این فعال حوزه زنان ادامه داد: این تخلف هیات رییسه جای بحث دارد. چرا باید بعد از دیدار حضرت اقا رئیس فراکسیون زنان مجلس توییت کند که ما این لایحه را به صحن می آوریم؟. مگر غیر از این وظیفه داشتید؟! این کنش های تاخیری در حوزه قانون گذاری زنان و اجرا در ساختارهای متولی حوزه زنان هیچ دلیل منطقی و عقلانی ندارد. انجام وظایف متولیان حوزه زنان که نباید پس از سخنان رهبر انقلاب باشد؟. این نمایندگان باید در خصوص تعلل برای تصویب این لایحه پاسخگو باشند. به نظرم این تعلل متاثر از نگاه‌های سلیقه‌ای برخی از حضرات حوزه تصمیم سازی است. اعمال این نگاه‌های سلیقه‌ای در موضوعات زنان باید متوقف شود. هرچند این لایحه هنوز جای کار دارد و به نظر من نمی تواند آن قانون گذاری سخت مد نظر رهبر انقلاب در رفع ظلم به زن باشد بلکه صرفا در کف مطالبات این موضوع قرار دارد اما با این حال جلوی تصویب همین حداقل‌ها نیز گرفته شد.

عباسپور در بخش دیگر سخنان خود درباره تاکید رهبری به فعالیت سیاسی زنان در انتخابات، بیان کرد: زنان باید مبتنی بر شایسته سالاری مشارکت سیاسی در انتخابات داشته باشند و وارد عرصه‌های تصمیم سازی کشور شوند. با این حال آنچه رهبری در این باره می‌فرمایند با آنچه در کشور در حوزه اجرا اتفاق می‌افتد فاصله دارد. مسئولان باید پاسخگو باشند که چرا علیرغم وجود زنان شایسته، شاهد حضور و مشارکت سیاسی پایین زنان در عرصه تصمیم سازی کشور هستیم؟. به نظر می‌رسد همین نگاه‌های تنگ نظرانه سیاسی و نگاه‌های تک بعدی به حوزه زنان عامل عدم دستیابی به این نقطه آرمانی مطرح شده از سوی رهبر انقلاب است.

وی با بیان اینکه دقتی که زنان در عرصه‌های سیاسی دارند معمولا خیلی بیشتر از مردان است، با ذکر مثالی ادامه داد: اگر به تاریخ انقلاب اسلامی نگاهی بیاندازیم خواهیم دید که پرچم داری در حضور و مشارکت‌های سیاسی و نیز کنشگری‌های اعتراضی اول انقلاب در مقابل رژیم طاغوت متاثر از احساس مسئولیت اجتماعی زنان بود. در بسیاری از این راهپیمایی‌ها زنان خط شکن بودند و بعد از آن مردان به آنها پیوستند، خانواده درگیر این امر شد و نهایتا توانستند جامعه را به مشارکت مطلوب سیاسی برای پیش برد اهداف هدایت کنند. به نظر می‌رسد اگر واقعا زنان در این حوزه وارد نقش اساسی خود شوند و خود را مخاطب این جایگاه ببینند، عرصه برای مشارکت سیاسی زنان چه در جایگاه تصمیم گیری و چه در جایگاه تصمیم سازی باز شود؛ بسیاری از آسیب‌های جامعه در حوزه  کنشگری‌های سیاسی عرصه حکم رانی تسهیل می شود و به سمت مطلوب حرکت می کند لذا مبتنی بر شایسته سالاری می بایست ساحت‌های حضور زنان در مدیریت‌های میانی و کلان مورد توجه قرار گیرد و به صرف جنسیت و تفاسیر متحجرانه ما قبل از انقلاب اسلامی نسبت به زن، مانع از استفاده از ظرفیت زنان شایسته در راس مناصب سیاسی کشور نشد.

انتهای پیام