تبیین، مبنای تفکر انقلاب اسلامی/ نهج‌البلاغه سرشار از مفاهیم تبیینی است

سعیده نیازی در گفت‌وگو با مجله خبری آبادی 118 در رابطه با جهاد تبیین در نهج‌البلاغه و رفتار امام علی(ع) در برخورد با فتنه‌ها و بدعت‌ها، گفت: جهاد تبیین و توجه به ارکان و ابعاد آن در طول تاریخ اسلام همواره رواج داشته و یکی از اصول مهم جامعه اسلامی را تشکیل می‌دهد.

وی با بیان اینکه انقلاب اسلامی ما نیز مرهون تبیین گسترده و عمیقی بود که حضرت امام خمینی(ره) در جامعه شکل دادند، افزود: امام راحل(ره) با افشای واقعیات تلخی که در رژیم پهلوی رخ می‌داد و آن را از دید مردم پنهان می‌داشتند دست به مهار تبیین زدند و به روشنگری در جامعه پرداختند.

این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه تبیین مبنای تفکر انقلاب اسلامی بوده و امتداد آن نیز در گرو آن است، ادامه داد: اگر جامعه اسلامی بخواهد به سعادت غایی خود دست یابد و در مسیر پیشرفت و تعالی گام بردارد این حرکت بدون تبیین و حضور مردم ممکن نیست و روشنگری مردم در همه زمینه‌ها یکی از اهداف بلندمدت انقلاب اسلامی بوده و هست کمااینکه پیامبراکرم(ص) و امامان معصوم نیز در سیره و گفتار خود پیوسته در حال تبیین و روشنگری مردم برای دعوت به حق و راستی بوده‌اند.

نیازی در ادامه با اشاره به تأکیدات مقام معظم رهبری بر جهاد تبیین  و اینکه «تبیین» به‌معنای روشنگری و افزایش آگاهی مردم درباره مسائل فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و … است، افزود: دشمنان اسلام در طول تاریخ همواره کوشیده‌اند چهره‌ای زشت و متحجر از جمهوری اسلامی ایران نشان دهند و با انواع تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی سعی در تضعیف روحیه مردم کشور دارند، غافل از اینکه نمی‌دانند مردم ما به‌واسطه داشتن اعتقادات راسخ و روحیه استقامت و پایداری هیچ‌گاه تسلیم نخواهند شد.

مشکلات اقتصادی معضل اصلی جامعه ماست

این مدرس دانشگاه آزاد خرم‌آباد با بیان اینکه یکی از نشانه‌های آشکار سلطه‌طلبی و دخالت دشمن در مسائل کشور و علیه جمهوری اسلامی ایران را در اغتشاشات مهرماه ۱۴۰۱شاهد بودیم، گفت: دشمنان سعی داشتند با اغفال اذهان بعضی جوانان و با تأکید بر مشکلات اقتصادی که معضل اصلی جامعه ماست و آن هم خودشان مسبب آن بوده‌اند در کشور ما آشوب و جنجال به پا کنند که در این میان نقش جهاد تبیین بیش از پیش به خوبی نمایان می‌شود.

وی با یادآوری اینکه جهاد تبیین همواره در طول تاریخ اسلام از زمان پیامبراسلام(ص) تاکنون، یکی از مهمترین و اصلی‌ترین وظایف رهبری و عملکرد علما و دانشمندان و افراد آگاه از مسائل روز جامعه است، افزود: امام علی(ع) و فرزندانش در سیره خود کوشیده‌اند تا بیشتر با تبیین و روشنگری علیه ظلم و ستم قیام کنند تا با آشوب و جنگ، امروزه نیز وظیفه ما هم این است که دست به این نوع جهاد زده و به جنگ دشمن برویم و بدانیم که جنگ، جنگ با اسلحه و تفنگ نیست؛ بلکه جنگ فرهنگی است.

 این مدرس دانشگاه اضافه کرد: امام علی(ع) در سیره خود که نمود آن در نهج‌البلاغه آمده است در طول دوران خفقان و وحشت‌زده‌ای که امویان برپا کرده بودند کاری جز تبیین و روشنگری مردم نداشتند و سعی می‌کردند که اسلام ناب محمدی را با دادن آموزه‌های والای خود در نهج‌البلاغه به گوش آیندگان برسانند و حل مسائل و مشکلات را با جهاد تبیین پیش ببرند تا جهاد نظامی که در این زمینه بسیار توانا و مقتدرانه عمل کرد، به طوری‌که ما با خواندن نهج‌البلاغه و خطبه‌ها و نامه‌های ایشان به وجد آمده و متوجه می‌شویم که ایشان حتی در جزئی‌ترین مسائل و مفاهیم نیز داد سخن داده و دست به جهاد تبیین زده‌اند.

وی به نمونه‌هایی از جهاد تبیین در نهج‌البلاغه و سیره امام علی(ع) در افشای چهره نفاق دشمن اشاره کرد و گفت: امام علی(ع) در نامه‌ای خطاب به معاویه به افشای چهره نفاق معاویه و مشروعیت بیعت او پرداخته و تأکید کرده است دشمنان اسلام و دین هیچ‌گاه خیرخواه و مصلح جامعه اسلامی نبوده و همواره به منافع خود و خویشاوندانشان می‌اندیشند و اگر دست دوستی و محبت به سوی ما دراز کرده و ادعای خیرخواهی می‌کنند نفاق در دل داشته و بیعت کردن با آنها صحیح نیست که از این نامه امام می‌توان استنباط کرد در مقابل نفاق و حیله دشمن باید آگاه بود و اگر دست دوستی و خیرخواهی به سوی ما دراز می‌کنند وعده توخالی بیش نیست و دشمنان اسلام هیچ‌گاه به وعده‌های خود عمل نمی‌کنند، کاری که امروزه دشمنان اسلام در طی قراردادهایی تحت عنوان «برجام» به ما تحمیل کرده و از ما می‌خواهند به این قوانین که هر چند به ضرر ما و به نفع خودشان است عمل کرده و آن را بپذیریم که امام ما را از بیعت و قرارداد با چنین افرادی منع می‌کنند.

نیازی با بیان اینکه امام در این نامه صراحتاً دست به تبیین و روشنگری جامعه زده و چهره‌ای که از معاویه نشان می‌دهد همان چهره‌ای است که دشمنان ما امروزه از خود نشان داده و فقط به منافع خود می‌پردازند، اضافه کرد: امام علی(ع) همچنین در خطبه ۹۳ نهج‌البلاغه مردم را از فتنه‌های بنی‌امیه آگاه کرده و دست به تبیین و روشنگری مردم برای دوری از فتنه‌ها و آشوب‌ها زده و به آنها اخطار می‌دهد که خود را از فتنه دشمنان اسلام محافظت کنند که اگر چنین شود مردم به عصر جاهلیت رجوع کرده و به سوی تباهی می‌روند.

خیانت، کینه‌ورزی و رفتار ریاکارانه از علل سقوط جوامع است

وی افزود: امام علی(ع) یکی از وظایف و نقش رهبر جامعه اسلامی را دادن آگاهی و روشنگری مردم درباره فتنه‌ها و آشوب‌هایی می‌داند که دشمنان در جامعه اسلامی ایجاد کرده و ما را از آن برحذر می‌دارد و می فرماید: «آگاه باشید! همانا ترسناک‌ترین فتنه‌ها در نظر من، فتنه بنی‌امیه بر شما است، فتنه‌ای کور و ظالمانی که سلطه‌اش همه‌جا را فرا گرفته و بالی آن دامنگیر نیکوکاران است، هر کس آن فتنه‌ها را بشناسد نگرانی و سختی آن دامنگیرش گردد و هر کس که فتنه‌ها را نشناسد حادثه‌ای برای او رخ نخواهد داد. به خدا قسم، بنی‌امیه بعد از من برای شما، زمامداران بدی خواهند بود آنان چونان شتر سرکشی که دست به زمین کوبد و لگد زند و با دندان گاز گیرد و از دوشیدن شیر امتناع ورزد با شما چنین برخوردی دارند و از شما کسی باقی نگذارند وبالی فرزندان امیه بر شما طولانی خواهد ماند…» که این خطبه بیانگر آن است که اگر کسی در دام فتنه‌ها و آشوب‌های دشمنان اسلام گرفتار شود بلای آن دامنگیرش خواهد شد و این مصیبت به حدی است که حتی دامنگیر انسان‌های نیکوکار نیز می‌شود.

نیازی به نهی امام در شکستن قوانین و سنت‌های الهی اشاره کرد و افزود: امام علی(ع) در خطبه ۱۰۶ نهج‌البلاغه صراحتاً به تبیین امت پرداخته و علل سقوط و سیر ارتجاعی ملت‌ها را بیان می‌کند که نه تنها در آن دوران، بلکه در دنیای امروز نیز علل سقوط امت‌ها توجه به مسائلی است که امام آنها را تشریح و توضیح می‌دهد و می‎فرماید: «با آن همه بزرگواری و کرامت، هم‌اکنون می‌نگرید که قوانین و پیمان‌های الهی شکسته شده اما خشم نمی‌گیرید، در حالی‌که اگر پیمان پدران‌تان نقض می‌شد ناراحت می‌شدید، شما مردمی بودید که دستورات الهی ابتدا به دست شما می‌رسید و از شما به دیگران ابلاغ می‌شد و آثار آن به شما برمی‌گشت اما امروزه جایگاه خود را به ستمگران واگذار و زمام امور خود را به دست بیگانگان سپردید و امور الهی را به آنان تسلیم کردید! آنهایی که به شبهات عمل می‌کنند و در شهوات غوطه‌ورند، به خدا سوگند! اگر دشمنان، شما را در زیر ستارگان آسمان بپراکنند، باز خداوند شما را برای انتقام گرفتن از ستمگران، گرد هم می‌آورد».

مدرس دانشگاه آزاد خرم‎آباد ادامه داد: همان‌طور که در این خطبه می‌بینیم امام مردم را از شکستن قوانین و پیمان‌های الهی نهی کرده و از آنها می‌خواهد که زمام خود را به بیگانگان واگذار نکنند، به گفته امام آنهایی که در شهوت غوطه‌ورند هرگز به اهداف خود نخواهند رسید و پایان آنان شکست و تباهی است.

وی با بیان اینکه امام علی(ع) مردم را از رفتار ریاکارانه و ثروت‌اندوزی در جامعه نهی کرده است، ادامه داد: در نهج‌البلاغه و سیره امام علی(ع) که در ضمن خطبه‌ها و نامه‌ها به تبیین و هدایت مردم پرداخته و آنها را از خطرات احتمالی دشمنان علیه اسلام آگاه می‌کردند به عنوان مثال در ضمن خطبه ۱۳۵ نهج‌البلاغه علل سقوط مردم جامعه را در خیانت و کینه‌ورزی و رفتار ریاکارانه دانسته و چنین می‌فرماید: «مردم! گویا به خیانت و کینه‌ورزی اتفاق دارید و در رفتار ریاکارانه، گیاهان روییده از سرگین را می‌مانید، در دوستی با آرزوها به وحدت رسیدید و در جمع‌آوری ثروت به دشمنی پرداختید، شیطان شما را در سرگردانی افکنده و غرور شما را به هلاکت می‌کشاند، برای خود و شما از خدا یاری می‌طلبم».

نیازی اضافه کرد: در این خطبه امام علی(ع) به تبیین مردم در باب رفتار ریاکارانه و ثروت‌اندوزی و تجمل‌گرایی پرداخته و به آنان هشدار می‌دهد که این رفتارها انسان را به هلاکت می‌کشاند این در حالی است که متأسفانه امروزه در جامعه ما چشم و همچشمی و تجمل‌گرایی و ثروت‌اندوزی بسیار باب شده که باید با تبیین و آگاهی دادن به مردم از این رفتار رذیله جلوگیری به عمل آید وگرنه جامعه دچار هلاکت و نابودی می‌شود.

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه یکی از مسائلی که در دین اسلام به آن بسیار توجه و سفارش شده بخشش در راه خدا است آن هم به خویشاوندان نیازمند و مستمند، که اگر این رفتار پسندیده در جامعه اسلامی کم‌رنگ شود شرافت و بزرگی نیز از آن جامعه رخت بر خواهد بست و اگر ثروتمندان، فقیران و خویشاوندان مستمند خود را دریابند بسیاری از مشکلات اقتصادی و فقر ریشه‌کن خواهد شد، چیزی که متأسفانه امروزه در جامعه ما رنگ باخته و جای خود را به برتری‌جویی و فخرفروشی داده است، گفت: امام علی(ع) در خبطه ۱۴۲ نهج‌البلاغه درباره شناخت جایگاه بخشش و احسان دست به تبیین زده و آن را موجب شرافت و بزرگی در دنیا و درک فضایل سرای آخرت معرفی کرده و به روشنگری در این باره پرداخته و فرموده است: «دست سخاوتمندی ندارد آن‌کس که از بخشش در راه خدا بخل ورزد! آن کس که خدا او را مالی بخشید، پس باید به خویشاوندان خود بخشش نماید و سفره مهمانی خوب گستراند و اسیر آزاد کند و رنج‌دیده را بنوازد و مستمند را بهره‌مند کند و قرض وامدار را بپردازد و برای درک ثواب الهی در برابر پرداخت حقوق دیگران و مشکلاتی که در این راه به او می‌رسد شکیبا باشد، زیرا به دست آوردن صفات یاد شده موجب شرافت و بزرگی دنیا و درک فضایل سرای آخرت است».

وی ادامه داد: امام علی(ع) در خبطه ۱۴۵ بار دیگر مردم را از بدعت‌گذاری در دین و ترک سنت‌ها هشدار داده و به روشنگری آنها پرداخته و فرموده است: «هیچ بدعتی در دین ایجاد نمی‌شود مگر آن‌که سنتی ترک گردد، پس از بدعت‌ها بپرهیزید و با راه راست و جاده آشکار حق باشید، نیکوترین کارها سنتی است که سالیانی بر آن گذشته و درستی آن ثابت شده باشد و بدترین کارها آنچه که تازه پیدا شده و آینده آن روشن نیست» که از این خطبه برمی‌آید مردم باید مراقب بدعت‌ها در دین باشند و به راه و سنتی که سالیانی درستی آن ثابت شده بروند و از احکام و سنت‌ها و قوانین الهی پیروی کنند نه این‌که راه شیطان را در پیش گرفته و قوانین خدا را نقض کرده و به انحراف و تباهی کشیده شوند.

نیازی با بیان اینکه مسئله‌ای که امروزه جامعه اسلامی با آن مواجه است همین بدعت‌های تازه و قوانین جدیدی است که بعضی مردم با پیروی راه شیطان در پیش گرفته و سعی در تغییر قوانین جامعه دارند، اظهار کرد: امام علی(ع) در خطبه ۱۵۱ دوباره صراحتاً مردم را از فتنه‌ها و آشوب‌های دشمنان برحذر داشته و در جای‌جای نهج‌البلاغه بسیار بر این امر مهم تأکید ورزیده‌اند که با دقت در سخنان امام می‌توان به اهمیت فتنه‌هایی که دشمنان برای نابودی اسلام در سر می‌پرورانند پی برد و امام برای تبیین و آگاهی مردم در این زمینه بسیار داد سخن داده‌اند.

وی افزود: با توجه به سیره و گفتار عملی امام علی(ع) و با دقت در نهج‌البلاغه می‌توان این‌گونه استنباط کرد که امام علی(ع) در طول زندگی پُربار خویش همواره در حال جهاد بوده‌اند چه هنگامی که در کنار پیامبر اکرم(ص) شمشیر می‌زدند و جهاد نظامی می‌کردند و چه هنگامی که او را خانه‌نشین کردند به جهاد تبیین روی آوردند.

این مدرس دانشگاه آزاد خرم‎آباد با یادآوری اینکه نهج‌البلاغه سرشار از مفاهیم تبیینی است که حتی با وجود سالیان دراز هنوز کتاب ارزشمندی برای شیعیان محسوب می‌شود و سیره عملی آن حضرت به خوبی در آن نمایان است، اضافه کرد: امروزه نیز جهاد ما باید در مسیر تبیین و روشنگری جامعه باشد و راه امام علی(ع) را در این زمینه پیش گیریم و به هدایت جامعه بپردازیم.

وی با بیان اینکه با دقت در مطالبی که گفته شد می‌توان اینگونه ارزیابی کرد که دشمنان اسلام همواره در طول تاریخ کوشیده‌اند علیه جوامع اسلامی شعارهای دروغ سر داده و چهره‌ای عقب‌مانده و متحجر از اسلام به مردم جهان معرفی کنند که این جنگ، جنگ رودرو نیست بلکه جنگ فرهنگی است و آنها در این زمینه بسیار تلاش کرده‌اند، ادامه داد: دشمن برای ایجاد ناامیدی و شبهه‌افکنی و بدعت‌گذاری که امام علی(ع) آن را بسیار نکوهش می‌کند دست به همه کاری اعم‌از شایعه‌پراکنی‌ها و کارشکنی‌ها در برنامه کشور می‌کنند که برای این منظور رسانه مهمترین ابزار دشمن است و باید دید که دشمن روی چه مسائلی بیشتر برنامه‌ریزی کرده تا برای همان موضوعات نیز برنامه‌ریزی صورت گیرد.

نیازی با یادآوری اینکه یکی از اشکالی که دشمن علیه جمهوری اسلامی برای مبارزه در پیش گرفته، جنگ نظامی نیست بلکه تغییر و تحریف واقعیات و حقایق است که یک بخش آن پنهان کردن اتفاقات خوب و موفقیت‌هاست و بخش دیگر وارونه‌نمایی و بزرگ‌نمایی ضعف‌هایی است که نسبت به افکار عمومی صورت می‌گیرد، اظهار کرد: وقتی دشمن راه کج در پیش گرفته و سعی در بدنامی دین اسلام و جوامع اسلامی دارد تنها راه مقابله با این هدف شوم تبیین و آشکار کردن واقعیات است، مانند سخنرانی حضرت زینب(س) در واقعه عاشورا علیه یزید انجام دادند، ایشان در کاخ یزید دست به جهاد تبیین زده و چهره واقعی عاشورا را به تصویر کشیدند و پرده از فساد و ظلمی که امویان سالیان سال در حق پدر و برادرانش کرده بودند رونمایی کردند و به روشنگری مردم جامعه پرداختند.

وی در خاتمه گفت: امروزه نیز همه ما مسلمانان وظیفه داریم در برابر این جنگ روانی که دشمن به راه انداخته اسلحه خود را که همان قلم است به دست گرفته و در برابر دشمن بایستیم و این جهاد، ارزشی هم‌سنگ و برابر با جهاد علنی و نظامی است.

انتهای پیام