«مصلای سبزوار» نماد ایمان و بالندگی
مجله خبری آبادی 118/خراسان رضوی یک پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی گفت: مصلای سبزوار مجموعه معماری آجری با زیربنای ۲۴۲ متر است که با کاربری عبادی در شرق سبزوار و خارج از شهر ساخته شده و در مجاورت آن نماز جمعه و اعیاد برگزار می‌شده است.
رجبعلی لباف‌خانیکی در گفت‌وگو با مجله خبری آبادی 118 اظهار کرد: «بیهق» از گذشته‌های دور ناحیه‌ای وسیع از خراسان و از مضافات ایالت نیشابور با مرکزیت خسروگرد بوده که بعدها سبزوار جایگزین خسروگرد شده است.
وی اضافه کرد: شهرستان سبزوار به لحاظ آب و هوای مساعد و موقعیت آن در مسیر «شاهراه بزرگ شرق» یا «راه ابریشم» همواره مورد توجه جهت اقامت بوده به گونه‌ای که در سرتاسر شهرستان سبزوار تاکنون بیش از ۹۰۰ محوطه، تپه و بنای تاریخی شناسایی و ۱۶۲ مورد از آن‌ها در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. از جمله آن‌ها می‌توان به تپه دامغانی اشاره کرد که زیستگاهی واقع در حاشیه شرقی شهر سبزوار و متعلق به دوران برنز است.
لباف‌خانیکی ادامه داد: شهر کنونی سبزوار از جمله شهرهای معدودی است که بر روی خرابه‌های شهر کهن سبزوار بنیان گرفته و گاه و بیگاه در بافت سنتی سبزوار بقایای معماری و آثاری در پی کندو کاو یا خاکبرداری ظاهر می‌شود. گذشته از آن در سبزوار بناهایی از گذشته بر جای مانده که «مصلای سبزوار» یکی از آن‌ها است.
این پژوهشگر خراسانی خاطرنشان کرد: مصلای سبزوار مجموعه معماری آجری با زیربنای ۲۴۲ متر مشتمل بر یک ایوان، برج‌هایی بر ۲ طرف ایوان و گنبدخانه‌ای در انتهای ایوان است که با کاربری عبادی در شرق سبزوار و خارج از شهر ساخته شده و در مجاورت آن نماز جمعه و اعیاد برگزار می‌شده است.
لباف‌خانیکی ادامه داد: هر مصلا در واقع به منزله یک محراب یا ماکتی از محراب بود که در مقیاس بسیار بزرگ در سمت قبله یک قطعه از زمین‌های اطراف شهر ساخته می‌شد تا از دور دست دیده شود و اهالی به سمت آن که در امتداد قبله بود به نماز می‌ایستادند.
وی گفت: ایوان بلند مصلای سبزوار دارای طاقی جناقی مستقر بر فراز ۲ پایه با نمای قاب‌بندی شده که قاب اولی از بالا و خط بامٍ ایوان که نیمه تمام و ظاهرا ریزش کرده است. در حال حاضر ۱۵متر از بلندای ایوان باقی مانده است. نمای اسپر ایوان ۲ طبقه به نظر می‌رسد، زیرا ۲ درگاهی عریض هم عرض با طاق جناقی و بلندای نابرابر بر روی همدیگر ساخته شده است.
لباف‌خانیکی افزود: بر ۲ سوی ایوان ۲ ستون نیم استوانه استقرار یافته که علاوه بر زیبایی و شکوهی که به بنا می‌داده، از رانش ایوان نیز پیشگیری کرده زیرا برای دیوارهای جانبی ایوان نقش پشتیبان ایفا می‌کرده‌اند.
وی عنوان کرد: گنبدخانه دارای پلان مربع و مانند دیگر چهارطاقی‌های ایران درگاهی‌هایی در چهار جهت دارد. قاعده مربع شکل فوقانی آن بنا را ۴ فیلگوش با چهار طاق‌نما از ۴ ضلعی به ۸ ضلعی تبدیل کرده و ساقه‌ای ۸ ضلعی برای استقرار قاعده دایره‌ای شکل گنبد تدارک دیده‌اند. گنبد که از آجر به شیوه «خفته راسته» چیده شده، از نوع عرقچین بر فراز ساقه نشسته و تنها تزئینات داخلی بنا رسمی بندی‌های لچکی‌های ۲ طرف فیلگوش‌ها و طاق‌نماها است.
این باستان‌شناس خراسانی بیان کرد: ارتفاع تیزه گنبد تا کف، ۱۱متر است. در ضلع شمال غرب بنا پلکانی به بام منتهی می‌شود. اکنون مصلا در میانه زمینی هموار به وسعت یک هکتار در خیابان خواجه نظام‌الملک (شهدا) قرار گرفته و حصاری بر گرد آن کشیده شده است.
لباف‌خانیکی تصریح کرد: اگر چه برخی احداث این بنا را به دوران صفوی نسبت داده و حتی معمار آن را «حاجی شجاع معمار اصفهانی» ذکر کرده‌اند، اما با توجه به شیوه ساخت و مشابهت آن با ایوان مسجد جامع ورامین و مسجد آق قلعه، می‌توان آن را از جمله بناهای قرن هشتم هجری قمری دانست.
وی یادآور شد: مصلای سبزوار در تاریخ ۲۷ دی ماه ۱۳۵۵ به شماره ۱۳۱۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
انتهای پیام
