معرفی مقاصد گردشگری، لطف یا خیانت؟

مسعود اعلم سمیعی در گفت‌وگو با مجله خبری آبادی 118 در خصوص فرهنگ میزبانی اظهار کرد: از چندین منظر به فرهنگ میزبانی می‌توان نگاه کرد. در منظر بازاریابی برخی اندیشمندان اعتقاد دارند بازاریابی از مشتری شروع و به مشتری ختم می‌شود. حالا می‌توان به جای مشتری لفظ زائر یا مسافر را قرار داد.

وی با تاکید بر اینکه در بازایابی تمام نگاه‌مان به مشتری است، افزود: باید به مقصد گردشگری به چشم یک بنگاه اقتصادی نگاه کنیم؛ مشکلاتش را مرتفع کنیم و بعد منتظر جذب مخاطب باشیم.

عضو هیات علمی دانشگاه شاندیز بیان کرد: با این نگاه بخش عمده‌ای از فعالیت‌های مدیریت مقصد به شناخت بازار هدف معطوف می‌شود که این بازار هدف همان مخاطبان هستند.

وی تصریح کرد: برای ایجاد فرهنگ میزبانی باید نگاهی مدیریتی داشت. بخشی از این نگاه مدیریتی آشنایی با تمام ویژگی‌ها و خصوصیات مانند طبقه اجتماعی، سطح درآمد و ساختارهای اجتماعی، خانوادگی و فرهنگی زائر مشهد است. تمام این موارد در مخاطب‌شناسی علم بازاریابی تعریف شده و اهمیت دارد.

اعلم سمیعی بیان کرد: تعریف ساده از فرهنگ میزبانی به این معناست که باید بتوانیم نیازها و خواسته‌های اصیل مخاطب‌مان را برطرف کنیم. فرهنگ میزبانی ایرانی با گشاده‌رویی و میهمان‌نوازی بیشتری همراه بوده و این اعتقاد در میزبانان وجود دارد که نیاز میهمان قبل از مطرح شدن باید رفع شود.

وی افزود: در فرهنگ کشور کره‌ جنوبی عبارتی وجود دارد به نام «بیم» که افراد بدون گفتن کلامی از حضور هم و معاشرت با یکدیگر لذت می‌برند. در واقع رفع نیاز میهمان پیش از تقاضا در ایران معادل همین اصطلاح است.

اعلم سمیعی با بیان اینکه این بخش از فرهنگ میزبانی میهمان‌نوازی ذاتی فرد را می‌طلبد، عنوان کرد: در ساختار مقصدمان به یک «بیم» نیاز داریم که بتواند تمام نیازهای مخاطب و زائر را در تمام زمینه‌ها مانند خدمات مستقیم و غیرمستقیم، رابطه تاکسی و میهمان، شکل خیابان‌کشی‌ها و مسائل امنیتی و بهداشتی زائر در شهر را ادراک و مرتفع کند. تمام این موارد در فرهنگ میزبانی تعریف می‌شود.

فرهنگ میزبانی در ایران ضعیف است

وی با اشاره به اینکه میهمان‌نوازی و فرهنگ میزبانی ۲ مفهوم جداگانه است، عنوان کرد: با توجه به اکثر پژوهش‌های حوزه گردشگری و نظر گردشگران در مورد ایرانی‌ها مردم کشورما بسیار میهمان‌دوست هستند. این ویژگی اولین ویژگی است که تمام گردشگران درباره ایران می‌گویند اما در کشور ما نگاه علمی به فرهنگ میزبانی نمی‌شود که این موضوع نیازمند آموزش است.

اعلم سمیعی اظهار کرد: تا زمانی که میهمان، زائر و گردشگر تبدیل به مشتری ما نشده، هر خدمتی مانند پیدا کردن آدرس، پذیرایی در منزل و… را به بهترین نحو و با رفتاری شایسته به او ارائه می‌کنیم.

فرهنگ میزبانی تکینک‌های ارائه خدمات به مشتری است

این کارشناس گردشگری ادامه داد: اما پس از اینکه زائر، میهمان یا گردشگر تبدیل به مشتری می‌شود و موضوع فرهنگ میزبانی پیش می‌آید، سطح رفتار جامعه نیز پایین می‌آید. یکی از دلایل این موضوع این است که در فرهنگ ما مشاغل خدماتی شغل‌های مناسبی نیست.

اعلم سمیعی افزود: به عنوان مثال زمانی که سطح کار یک پیشخدمت را پایین بدانیم، احساس حقارت در فرد ایجاد می‌شود و همین احساس باعث می‌شود فرد خدمت‌گزار با مخاطب به درستی رفتار نکند و خدمات به خوبی ارائه نشود. با این تعاریف در مجموع فرهنگ میزبانی در علم گردشگری به تکنیک‌های ارائه خدمات بر اساس احترام و نیاز مشتری گفته می‌شود.

وی در خصوص راهکار بهبود فرهنگ میزبانی در مشهد گفت: در مورد فرهنگ میزبانی در مشهد به طور خاص  ۲ موضوع را باید در نظر گرفت که اولین مورد آن آموزش است. این مورد حتی برای مقاصدی که آموزش دیده هستند نیز ضروری است.

این کارشناس گردشگری با اشاره به چرخه زندگی مقاصد باتلر بیان کرد: این چرخه از تولد شروع می‌شود و سپس مراحل رشد و بلوغ را طی می‌کند و در نهایت به افول می‌رسد. این چرخه بر مبنای ارتباط گردشگر با میزبان تعریف شده است.

اعلم سمیعی بیان کرد: ابتدای کار که حضور گردشگر برای میزبان تازگی دارد، هنوز اشتیاق خدمات‌رسانی در میزبان وجود دارد. سپس میزبان به دلیل ازدیاد میهمانان یا گردشگران وارد فاز تخاصم می‌شود زیرا حالا که منافع مشترکی وجود دارد، هر ۲، یعنی میهمان و میزبان باید با هم از آن استفاده کنند. از این نقطه منحنی فرهنگ میزبانی به سمت افول می‌رود. منحنی یاد شده در مشهد در طول یک سال قابل مشاهده است. برای مثال روزهای ابتدای سال که تعداد گردشگران زیاد است، این افراد مزاحم تلقی می‌شوند.

عضو هیات علمی دانشگاه شاندیز با تاکید بر اینکه با مدیریت درست سطح تخاصم کاهش پیدا می‌کند، تصریح کرد: به عنوان نمونه ۱۰ سال پیش که خیابان‌ها در حال ساخت بود و کمپی برای مسافران وجود نداشت، زائران در کوچه‌ها چادر می‌زدند و همین موضوع مشکلاتی را ایجاد می‌کرد. به هر حال هر جا که منابع محدود شود، تخاصم نیز ایجاد می‌شود.

آموزش مهم‌ترین راه ایجاد فرهنگ میزبانی

اعلم سمیعی تصریح کرد: تمام رفتارهای جامعه میزبان به ۲ مورد آموزش و میزان تاثیر حضور میهمانان بر ایجاد تخاصم بستگی دارد. با آموزش می‌توان مساله تخاصم را در برهه‌هایی که زائران زیادی در مشهد هستند، رفع کرد.

وی با تاکید بر اینکه اولویت ما باید آموزش باشد، گفت: اولین قدم در آموزش، آموزش‌های تخصصی و حرفه‌ای برای شاغلان حوزه میهمان‌نوازی است. این خدمات آموزشی واحدهای اقامتی و خدمات مستقیم و غیرمستقیم سطح عمومی جامعه را شامل می‌شود.

گردشگری صنعتی چتری است

اعلم سمیعی عنوان کرد: برای گردشگری عبارت صنعت چتری مورد استفاده قرار می‌گیرد. یعنی تمام بخش‌های حوزه‌های گردشگری با هم تلفیق شده‌اند چون خاطره‌ کل سفر برای گردشگر به جا می‌ماند و بخش‌های مختلف سفر را از هم جدا نمی‌کند. بنابراین اگر یک راننده تاکسی بد رانندگی کند یا پول بیشتری بگیرد، برای گردشگر احساس نارضایتی ایجاد می‌شود؛ این در صورتی است که اگر در بخش‌های دیگر بهترین خدمات ارائه شود نیز ناراضی خواهند بود.

وی افزود: در ادامه این ماجرا حتی اگر گردشگر و زائر قصد خرید از یک مغازه را داشته باشد یا در خیابان با یکی از ساکنان شهر که میزبان محسوب می‌شود، برخورد اشتباهی داشته باشد، با خاطره‌ای که ممکن است روی سفرش تاثیر بگذارد، همراه خواهد شد.   

این کارشناس ارشد بازاریابی گردشگری بیان کرد: مهم‌ترین چالش ما در این حوزه چالش‌های تخصص است چرا که در بخش عمومی فرهنگ میهمان‌نوازی تا حدی بر رفتار افراد حاکم است اما جایی که خدمات و رفتار با میهمان به شغل تبدیل می‌شود، شرایط فرق می‌کند.

وی افزود: تاکید من بر آموزش در ۲ حوزه تخصصی و عمومی است. آموزش‌های تخصصی زمانی کاربرد دارد که فرد می‌خواهد به شغلی در این حیطه ورود پیدا کند اما آموزش‌های عمومی از پایه به عبارتی از کودکی باید آغاز شود.

اعلم سمیعی در خصوص ادعای آموزش دیدن برخی از افراد شاغل در حوزه میهمان‌نوازی گفت: فرض می‌کنیم به افراد آموزش‌های تخصصی داده می‌شود اما پس از نگاه به خروجی کار و با توجه به برخورد میزبان با گردشگر و زائر متوجه می‌شویم که به این افراد آموزشی داده نشده یا آموزش آنان خوب و کافی نبوده است.

عضو هیات علمی دانشگاه بینالود مشهد اظهار کرد: این مشکل با جلسات توجیهی و چند ساعت کلاس رفع نمی‌شود بلکه باید فرهنگ‌سازی انجام شود. البته ممکن است پیش‌زمینه فرهنگی ذهنی فرد در ابتدا اجازه استفاده از آموزش‌ها را ندهد.

وی افزود: وضع قوانین نیز می‌تواند به رفع مشکلات کمک کند اما مساله‌ای که بسیار موثرتر خواهد بود، ارائه آموزش‌های عمومی از سنین پایین است. برای مثال در گذشته برای ترویج قوانین راهنمایی و رانندگی برنامه‌هایی برای کودکان تولید می‌شد و حالا پس از گذشت چندین سال فرهنگ رانندگی تغییر کرده است.

کارنامه قابل قبول صداوسیما در معرفی مقاصد گردشگری

اعلم سمیعی بیان کرد: صداوسیما در زمینه معرفی مقاصد گردشگری در حال فعالیت است و کارنامه قابل قبولی دارد. نکته قابل توجه دیگر در این بخش معرفی غیرقابل قبول مقاصد برای گردشگران خارجی است. در واقع در زمینه فعالیت‌های فرهنگی هیچ ایده جدیدی وجود ندارد که این مورد می‌تواند از کم‌اهمیت بودن گردشگری در دیدگاه مسئولان نشات ‌گیرد. تا زمانی که چاه‌های نفت درآمد دارد، کسی به گردشگری اهمیت نمی‌دهد؛ تنها زمانی که درآمدهای نفتی با چالش مواجه می‌شود، توجه‌ها به سمت گردشگری کشیده می‌شود.

معاونت زیارت استانداری یک سرباز بی‌سلاح است

وی با بیان اینکه هنگام اجرایی شدن برنامه‌های فرهنگی و گردشگری موضوع تضاد منافع نیز مطرح می‌شود، عنوان کرد: اداره‌ کل میراث فرهنگی یکی از متولیان این امر است. حجم کارهای اجرایی این اداره به قدری زیاد است که فرصتی برای برنامه‌ریزی برای آینده گردشگری نمی‌یابد. به عبارتی تمام فعالیت‌های جذب گردشگر در یک دفتر بازرگانی گردشگری خلاصه شده است.

اعلم سمیعی گفت: متولی دیگر بخش گردشگری مشهد معاونت زیارت استاداری است. این معاونت با یک علامت سوال جدی مواجه است؛ راه‌اندازی معاونتی که بودجه‌ای ندارد، به چه معناست؟ با توجه به ارتباطاتی که با رئیس‌جمهور گرفته شده بود، قرار شد که بودجه زیارت به استانداری داده شود. اگر این اتفاق رخ دهد، مشکلات کاهش می‌یابد؛ در غیر این صورت این معاونت یک سرباز بی‌سلاح است. از شهرداری نیز به عنوان یکی از متولیان این حوزه که البته اختیارات کمی دارد، نمی‌توان انتظار زیادی داشت.

انتهای پیام