نقش خدمات پیشگیرانه در کاهش میزان بروز معلولیت‌های دوران سالمندی

به گزارش مجله خبری آبادی 118، امروزه افزایش امید به زندگی و کاهش سطح باروری و زاد و ولد موجب بالا رفتن شمار سالمندان نسبت به کل جمعیت شده است و این رشد فزاینده افراد مسن همچنان ادامه دارد.
طبق پیش بینی کارشناسان سازمان ملل متحد جمعیت افراد مسن جهان به مراتب بیشتر از سایر گروه‌های سنی در حال رشد است. طبق گزارش این سازمان از هر 9 نفر جمعیت جهان، سن یک نفر بیش از ۶۰ سال است و انتظار می رود تا ۱۰ سال آینده ۲۰۰ میلیون نفر به جمعیت سالمندان اضافه شود و تا سال ۲۰۵۰ میلادی جمعیت آنها از یک میلیارد به دو میلیارد نفر برسد؛ به عبارتی جمعیت سالمندان به بیش از ۲۱ درصد جمعیت یعنی حدود یک نفر از هر ۴ نفر افزایش یابد.

تخمین‌ها حاکی از آن است که تا ۵ سال آینده جمعیت بیش از ۶۰ ساله دنیا از جمعیت کمتر از ۵ سال پیشی خواهد گرفت و ۸۰ درصد از این جمعیت سالمند در کشورهای در حال توسعه مستقر خواهند بود.

براساس تعریف سازمان ملل متحد، کشوری که بیش از ۷ درصد از کل جمعیت‌اش سالمند باشد، کشوری سالمند به حساب می‌آید. با توجه به اینکه براساس آخرین آمارها حدود ۵.۷ تا ۷ درصد جمعیت کشور را سالمندان تشکیل می‌دهند و حتی در بعضی استان‌های کشور جمعیت سالمندان به بیش از ۸ درصد کل جمعیت آن استان نیز می‌رسد و بنابراین زنگ خطر برای ایران زده شده است و در ۵ تا ۱۰ سال آینده جمعیت سالمند کشور افزایش می‌یابد و مسئله مهم ما مسئله سالمندی خواهد بود.

اهمیت نقش پیشگیری در کاهش میزان بروز معلولیت‌های دوران سالمندی

ارائه خدمات پیشگیری در سطوح مختلف به افراد سالمند در کاهش میزان اختلالات و معلولیت‌های دوران سالمندی تاثیرگذار است و البته در این میان توجه به پیشگیری ارتقایی جایگاه ویژه‌ای دارد، زیرا یکی از مسایل عمده این گروه، فقر آموزش است. این آموزش باید برای گروه‌های مختلف از جمله سالمند و مراجعین سالمند صورت گیرد. در کلیه مراکز ارائه‌کننده خدمات پزشکی و مراقبتی، پزشکان، پیراپزشکان، پرستاران و سایر پرسنل که به نوعی با فرد سالمند در ارتباط هستند باید آموزش‌های خاصی دریافت کنند.

پزشکان باید با دیدی متفاوت از یک فرد بالغ به بیمارشان نگاه کنند و ارزیابی جامعی از وضعیت سالمند انجام دهند. البته سالمندان اولین کسانی هستند که باید درخصوص حفظ سلامت خودشان آموزش ببینند.

سالمندان باید بیاموزند چگونه از خودشان مراقبت کنند تا بیمار نشوند و باید این مراقبت از خود را از میانسالی آغاز کنند تا در سالمندی، سالمند سالمی باشند.

در درجه بعدی افراد خانواده سالمند هستند که باید نحوه نگهداری و مراقبت درست از سالمندان را بیاموزند. حتی کسانیکه از طرف شرکت‌ها و مراکز نگهداری از سالمندان به منازل فرستاده می‌شوند اگر آموزش‌های کوتاه مدتی ببینند، نحوه برخوردشان با سالمند متفاوت خواهد بود. باید توجه داشت ارتقای سلامت سالمندی و توجه به نیازهای مراقبتی سالمندان در جوامع مختلف متفاوت بوده و از عوامل متعدد از جمله شرایط فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی آن جامعه تأثیر می‌پذیرد و مسلما دست یافتن به نیازهای اصلی این گروه مستلزم انجام پژوهش‌های متعددی است.

در همین راستا طرحی با عنوان طرح آگاه‌سازی پیشگیری از معلولیت‌های دوران سالمندی با هدف پیشگیری از معلولیت‌های دوران سالمندی برای اجرا در گروه‌های هدف سالمندان (60 سال به بالا) و دوران میانسالی (45-60 سال) پیشنهاد شد. برنامه آگاه‌سازی پیشگیری از معلولیت‌های دوران سالمندی در نیمه دوم سال ۱۳۹۳ با هدف افزایش آگاهی و تغییر رفتارهای مربوط به سلامت در افراد میانسال و با تمرکز بر پیشگیری از معلولیت‌های ناشی از مشکلات شایع در سالمندان طراحی شد.

این برنامه با انجام یک طرح نیازسنجی سریع در ۴ استان کشور و تدوین محتویات آموزشی مورد نیاز آغاز شد. بر اساس این نیازسنجی ۶ مشکل شایع این گروه سنی شامل سکته مغزی، بیماری‌های قلبی- عروقی، استئوپروز، آرتروز، دیابت و سقوط به عنوان اصلی‌ترین مواردی که سلامت سالمندان را در معرض تهدید بیشتری قرار می‌دهند، مدنظر برنامه‌های مداخله و اقدام‌های پیشگیرانه قرار گرفت.

گروه هدف اصلی این برنامه کلیه افراد میانسال (٤٥ – ٦٠ سال) و افراد سالمندی که در سنین ۶۰ – ۸۵ سال قرار دارند، هستند.

در نخستین گام پس از انجام نیازسنجی آموزشی، برنامه در نیمه اول سال ۹۶ در ۴ استان و در نیمه دوم سال ۹۶ در ۸ استان کشور گسترش یافت و بعد از آن در سال ۹۷ در ۱۵ استان (خراسان جنوبی، مازندران، هرمزگان، یزد، آذربایجان شرقی، اردبیل، فارس، کهگیلویه و بویر احمد، اصفهان، ایلام، خراسان رضوی، سمنان، سیستان و بلوچستان، لرستان و کرمان) به اجرا درآمد. در سال ۹۸ نیز برنامه در همان ۱۵ استان قبلی و با افزایش تعداد شهرستانهای تحت پوشش و متعاقب آن جمعیت تحت پوشش در استان گسترش یافت. در سال ۹۹ و اوایل سال ۱۴۰۰ بدلیل شیوع بیماری کرونا و پرخطر بودن گروه هدف، برنامه اجرای برنامه دچار توقف شد ولی پس از آن مجددا اجرا آغاز شد. در حال حاضر در تعدادی از مناطق شهری و روستایی کشور در حال اجراست.

یکی از فعالیت‌های محوری و مهم در این برنامه تربیت کارشناسانی بوده که توانایی لازم برای انتقال آموزش‌ها به گروه مخاطب اصلی را داشته باشند و در حال حاضر آموزش بصورت TOT و در سطح اول با استفاده از یک تیم آموزشی متخصص انجام می‌شود شیوه آموزشی بکار گرفته شده از اهمیت زیادی برخوردار بوده و با توجه به اینکه در نهایت اصلاح رفتارهای مربوط به سلامت مد نظر است، تکنیک‌های آموزشی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. همچنین متون درسی نهایی شامل دو کتاب تدوین شده در سال ۹۸ تحت عناوین محتوای آموزشی پیشگیری از معلولیت‌های دوران سالمندی و دو راهنمای آموزش بسته آموزشی پیشگیری از معلولیت‌های دوران سالمندی و جزوات تهیه شده مربوط به آموزش چگونگی بکارگیری تکنیک‌های آموزشی است.

انتهای پیام