چرا نوجوانان امروزی به عزت نفس واقعی نیاز دارند؟

دکتر حسین روزبهانی در گفت‌وگو با مجله خبری آبادی 118 در خصوص تفاوت عزت نفس و اعتماد به نفس اظهار کرد: تفاوت این دو را می‌توان با آوردن مثالی بهتر منتقل کرد، به طور مثال شما وارد جمعی می‌شوید که با شما هم‌رشته هستند، اگر خودتان را برتر از دیگران بدانید، یعنی اعتماد به نفس بالایی دارید؛ اما اگر با خود بگویید اینکه دیگران از من بالاتر باشند اهمیتی ندارد و مهم این است که خودم، خودم را قبول دارم، در این صورت از عزت نفس بالایی برخوردار هستید.

وی افزود: عزت نفس یک احساس درونی است، اما اعتماد به نفس بیرونی است و آن‌چیزی است که ما به دیگران ارائه می‌دهیم. قاعدتاً پایه عزت نفس در دوران کودکی شکل گرفته و از رفتارهایی که در آن دوران با ما شده است، نشأت می‌گیرد، اما اعتماد به نفس می‌تواند در دوران بزرگسالی هم شکل بگیرد؛ چراکه موقعیت‌های مختلفی در زندگی ممکن است این ویژگی را تقویت کنند.

این روانشناس ادامه داد: در شکل‌گیری عزت نفس، رفتارهای والدین و اطرافیان در دوران کودکی بسیار تعیین‌کننده است. اگر والدین، سرزنشگر، منتقد یا مقایسه‌گر باشند، کودک در آینده عزت نفس پایینی خواهد داشت، این کودک در بزرگسالی نیز خود را مدام سرزنش کرده و با دیگران مقایسه می‌کند.

روزبهانی در پاسخ به این پرسش که چرا برخی نوجوانان امروز اعتماد به نفس بالا اما عزت نفس پایینی دارند، گفت: در برخی افراد، اعتماد به نفس کاذب وجود دارد؛ یعنی فرد از درون عزت نفس ضعیفی دارد اما برای پوشاندن این ضعف، سبک مقابله‌ای او به شکل جبران افراطی ظاهر می‌شود، آن‌ها خود را با اعتماد به نفس بالا نشان می‌دهند تا دیگران متوجه ضعف درونشان نشوند.

وی افزود: یکی از دلایل دیگر، اشتباه گرفتن معیارهای عزت نفس با اعتماد به نفس است. فضای مجازی دیدگاه افراد را به سمتی برده که احساس ارزشمندی را به ظاهر و موارد سطحی گره زده‌اند؛ از جمله عمل‌های زیبایی، لباس‌های خاص، ادیت چهره با اپیکیشن‌ها و نمایش اندام  و … .

این استاد دانشگاه ادامه داد: این موارد ممکن است باعث شود فرد خودش را فردی سطح بالا ببیند، اما در واقع تنها اعتماد به نفس کاذب و متوهمانه ایجاد می‌شود؛ فضای مجازی و برخی رسانه‌ها این تصور را القا می‌کنند که با انجام چنین کارهایی می‌توان به اعتماد به نفس بالا رسید، در حالی که عزت نفس درونی و پایدار، با این موارد ارتباطی ندارد.

روزبهانی با بیان اینکه افراد دارای عزت نفس پایین، حتی در بهترین موقعیت‌های علمی یا اجتماعی نیز از خود راضی نخواهند بود، گفت: این افراد از درون احساس ضعف می‌کنند و معمولاً خودمنتقدی فعالی دارند، آن‌ها دائم خود را با دیگران مقایسه می‌کنند و به‌تدریج دچار احساس افسردگی، بی‌ارزشی و عدم کفایت می‌شوند، در نتیجه دیگر انرژی کافی برای پیشرفت نخواهند داشت.

وی افزود: این افراد اغلب اتفاقات زندگی خود را با پرسش‌هایی مانند «چرا این‌گونه شد؟» و «چرا این اتفاق افتاد؟» بررسی می‌کنند و نمی‌توانند رضایت پایدار درونی به دست آورند.

کودک از والدین خود الگوبرداری می‌کند

این روانشناس در پاسخ به این سوال‌ که آیا تفاوت‌هایی در عزت نفس افراد بر اساس جنسیت یا طبقه اجتماعی وجود دارد، توضیح داد: عزت نفس برخلاف اعتماد به نفس، کاملاً درونی است و به هیچ وجه با جنسیت یا موقعیت اجتماعی فرد ارتباط ندارد. ممکن است فردی به واسطه موقعیت مالی والدینش اعتماد به نفس بالایی داشته باشد، اما عزت نفس او پایین باشد.

روزبهانی با اشاره به نقش والدین در شکل‌گیری عزت نفس گفت: والدینی که خودشان عزت نفس پایینی دارند، معمولاً با فرزندان‌شان هم به گونه‌ای رفتار می‌کنند که موجب کاهش عزت نفس آن‌ها می‌شود؛ کودک از والدین خود الگوبرداری می‌کند و وقتی آن‌ها دچار ضعف عزت نفس باشند، کودک نیز همان الگو را تکرار خواهد کرد.

وی در ادامه درباره راه‌های تقویت عزت نفس در نوجوانان اظهار کرد: این افراد باید دست از قضاوت کردن دیگران و خودشان بردارند، قضاوت‌های آن‌ها معمولاً منفی است و همین امر موجب تضعیف بیشتر عزت نفس می‌شود، بنابراین منفی‌گویی باید کنار گذاشته شده و جای آن را خودگویی مثبت بگیرد.

این روانشناس بالینی تأکید کرد: افراد باید به جای تمرکز بر ایرادات، نقاط مثبت خود را به خود یادآوری کنند، همچنین نباید خود را از درون قضاوت کنند بلکه باید خود را مانند ناظری بیرونی، از پشت یک پنجره تماشا کنند؛ مقایسه با دیگران، یکی از سمی‌ترین رفتارها است، حتی موفق‌ترین انسان‌ها اگر مدام خود را با دیگران مقایسه کنند، دچار احساس شکست خواهند شد.

 روزبهانی با تاکید بر اهمیت خودآگاهی گفت: افراد باید نقاط قوت، ضعف، سلایق و اهداف خود را بشناسند و هر پنج سال یک‌بار، موفقیت‌ها و افتخاراتشان را روی کاغذ بنویسند تا به یاد خود بیاورند چه مسیرهایی را طی کرده‌اند.

وی ادامه داد: شناخت نیمه‌های مختلف شخصیت از جمله نیمه آشکار، خاکستری، پنهان و تاریک نیز می‌تواند در رشد عزت نفس مؤثر باشد. نیمه آشکار ویژگی‌هایی است که خود فرد و دیگران از آن آگاه‌اند، نیمه خاکستری شامل ویژگی‌هایی است که دیگران از آن خبر دارند ولی فرد نمی‌داند، نیمه پنهان مواردی‌ست که تنها خود فرد می‌داند و نیمه تاریک آن بخش از شخصیت است که نه فرد و نه دیگران از آن آگاه نیستند.

این استاد دانشگاه تأکید کرد: عزت نفس بالا هرگز مشکل‌ساز نیست، مگر آن‌که به سمت افراط رفته و به خودشیفتگی منجر شود، البته افراد خودشیفته معمولاً عزت نفس پایینی دارند و اعتماد به نفس‌شان نیز کاذب است.

 روزبهانی خاطرنشان کرد: ما نباید در موج جامعه گم شویم؛ هر مسیری که جامعه می‌رود، لزوماً مسیر درستی نیست، اگر از دیگران تقلید کنیم، تعریف ما از ارزشمندی نیز دچار تحریف می‌شود، والدین باید به جای مقایسه فرزندشان با دیگران، او را تشویق کرده و با دادن مسئولیت به او، در رشد شخصیتش مشارکت کنند. اگر اشتباهی رخ داد، باید راهنمایی صورت گیرد نه ملامت.

انتهای پیام