زنجان، شهری به یادگار مانده از دل تاریخ
مجله خبری آبادی 118/زنجان شهرستان زنجان یکی از شهرستان‌های پرجاذبه و مرکز استان زنجان است که جاذبه‌های گردشگری آن مسافران را مشتاق به حضور می‌کند.
زنجان یکی از استان‌های تاریخی ایران است که در منطقه آذربایجان واقع شده است. نام این منطقه پیش از اسلام «زنگان» بوده است و اکنون نیز عموم مردم این شهر از همین نام استفاده می‌کنند. تا جایی که اغلب مردم به ویژه ساکنان روستاها در گفت‌وگوهای روزانه خود بیشتر از اسم زنگان استفاده می‌کنند تا زنجان؛ اسمی که به یادگار مانده از دل تاریخ این استان است.
شهرستان زنجان با مرکزیت شهر زنجان از سه بخش مرکزی، بخـش زنجان‌رود و بخش قره‌پشتلو با ۱۳ دهستان تشکیل شده است. تاریخ بنای شهر زنجان را هم زمان با سلطنت اردشیر بابکان دانسته‌اند و در آن زمان، آن را شهین یعنی منسوب به شاه می‌نامیدند. گفته می‌شود که این نام طی قرون و اعصار به زنگان و سپس به زنجان تبدیل شده است.
زنجان به قدری زیبا و پر از جاذبه است که تماشای زیبایی‌های آن چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند از خانه‌های تاریخی تا طبیعت بکر و دل‌انگیز و موزه‌های متعدد در دل این شهرستان جا خوش کرداه‌اند در کنار این جاذبه‌های توریستی و آثار باستانی امتحان کردن غذاهای محلی مانند جغور بغور سنتی زنجان که آوازه آن مرزها را در نوردیده، آش ترش، کله‌جوش و بوغدا آشی نیز برای گردشگران خالی از لطف نخواهد بود.
اگر به زنجان می‌آیید بازدید از رختشویخانه را از دست ندهید
بنای تاریخی رختشویخانه با معماری قاجاری در محله معروف باباجمال در مرکز شهر زنجان، انتخاب مناسبی برای گشت‌وگذار است. هدف از ساخت رختشویخانه تأمین امنیت و آسایش زنان در مکانی سرپوشیده بود اما امروزه این مکان مهم‌ترین موزه استان زنجان است که انواع لباس‌های محلی، زیورآلات و وسایل قدیمی را به نمایش گذاشته است.
رختشویخانه زنجان در سال ۱۳۴۷ هجری قمری مصادف با ۱۳۰۷ هجری شمسی توسط دو برادر به نام‌های مشهدی اکبر و مشهدی اسماعیل ساخته شد. مشهدی اکبر، معماری ساختمان را بر عهده داشت و وظیفه مشهدی اسماعیل، بنایی ساختمان بود. علی اکبر توفیقی (شهردار وقت زنجان) که رئیس بلدیه بود نیز، زمین ساخت رختشویخانه زنجان را خرید و سپس فرمان ساخت آن را صادر کرد.
سبک و سیاق معماری این بنا را می‌توان به شیوه اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی نسبت داد. از نظر نوع کاربری هیچ بنایی را نمی‌توان در ایران یافت که این گونه صرفا برای شستن رخت و لباس مورد استفاده قرار گیرد. ساختمان بنا اما معماری مشابه با مسجد عباس‌قلی‌خان و دروازه ارگ دارد.
این بنا برای استفاده عموم ساخته شد و شبانه‌روزی دسترسی به آن امکان‌پذیر بود و بابت استفاده از آن هیچ پولی از شهروندان دریافت نمی‌شده است. شهر زنجان معمولا زمستان‌های سرد و سختی را پشت سر می‌گذارد. در آن زمان زنان وظیفه شستن لباس‌ها را بر عهده داشتند و دشواری این کار در چنین روزهایی برایشان چندین برابر می‌شد. آنان برای تأمین امنیت و آسایش زنان در یک مکان سرپوشیده رختشویخانه زنجان را احداث کردند.
بازار زنجان طولاتی‌ترین بازار سرپوشیده ایران
بازار سنتی زنجان حدود ۷۰ سال پیش احداث شد و از آن زمان به بعد چندین مسجد، گرمابه و راسته به آن اضافه شده است. معماری دوران قاجار به خوبی در حجره‌ها، سوق‌ها، کاروان‌سراها و سراهای این بازار دیده می‌شود. این بازار چندین ورودی دارد و گردشگران می‌توانند از طریق خیابان اصغریه، خیابان سعدی جنوبی، خیابان فردوسی و خیابان امام وارد آن شوند.
بازار زنجان طولانی‌ترین بازار سرپوشیده ایران است و از شیر مرغ تا جان آدمیزاد در آن پیدا می‌شود. این بازار ۸ راسته و ۱۰۰۰ حجره دارد که بازار قیصریه یکی از پررونق‌ترین بخش‌های بازار زنجان است که اجناس لوکس و گران‌بها در آنجا به فروش می‌رسد. همچنین گرمابه‌ی «حاج داداش» نیز یکی از بناهای تاریخی بازار زنجان است که امروزه با تغییر کاربری به سفره‌خانه‌ای دلنشین تبدیل شده است تا اوقات خوشی را برای رهگذران و مسافران رقم بزند.
مسجد حسینیه اعظم زنجان و یا ابوالفضلی که جهانی شده است
مسجد حسینیه اعظم زنجان یکی معروف‌ترین جاهای دیدنی زنجان است که بعد از قربانگاه منا، دومین قربانگاه جهان اسلام محسوب می‌شود. عمده شهرت حسینیه اعظم زنجان به دلیل مراسم عزاداری روز هشتم محرم، برای حضرت ابوالفضل‌العباس (ع) است. شور حسینی این دسته‌ی عزاداری هرساله مسلمانان زیادی را از اقصی نقاط ایران و جهان به شهر زنجان می‌کشاند.
با توجه به اسناد موجود در حسینیه، این مسجد قدمتی صد ساله دارد و توسط حاج میرزا محمد نقی و حاج میرزا بابایی وقف شده است. ساخت مسجد به دوره‌ی صفویه بازمی‌گردد و از دستاوردهای ورود مذهب شیعه به این سلسله است. حسینیه اعظم ۱۲ هزار مترمربع مساحت دارد و شامل چند شبستان، کتابخانه، صندوق قرض‌الحسنه و … می‌شود.
برای رفتن به مسجد حسینیه اعظم زنجان باید به جنوب شهر زنجان رفته و از خیابان فردوسی به مسجد برسید. مردم زیادی در ماه محرم به زنجان سفر می‌کنند تا در میان سیل جمعیت پرشور هواداران حسینی عشق و اردات خود را به طرق مختلف به سیدالشهدا و یاران باوفایش به اثبات برسانند.
مجموعه تفریحی ائل‌داغی و غذاهای کبابی خوشمزه
مجموعه تفریحی ائل‌داغی یکی از پرطرفدارترین تفرج‌گاه‌های شمال شهر زنجان است که در دامنه کوه گاوازنگ قرار دارد. مردم بومی این منطقه برای رونق بخشیدن به گردشگری و همچنین کسب روزی حلال در مسیر تردد مشغول پختن بلال و سیب‌زمینی، بال کبابی تنوری و حتی نان تازه هستند که مسافران و همچنین‌زنجانی‌ها در کنار خوردن این غذاها از لذت خوردن چای آتیشی و دوغ محلی نیز غافل نیستند.
مسجد جامع زنجان بزرگترین مسجد زنجان
مسجد جامع زنجان یکی از مهم‌ترین بناهای مذهبی غرب کشور و از جاهای دیدنی زنجان است که معماری فوق‌العاده آن گردشگران بسیاری را به خود جلب می‌کند. این مسجد که بزرگترین مسجد زنجان به شمار می‌رود نمادی از معماری ایرانی و اسلامی محسوب می‌شود. نام این مجموعه که شامل بخش‌های متعددی از جمله کتابخانه است، با شماره ثبت ۱۰۵۶ در فهرست آثار ملی به‌چشم می‌خورد.
این مسجد که در قلب بافت قدیمی شهر و در مکان مناسبی از نظر دسترسی قرار گرفته است، از سمت غرب با بازار قیصریه، از سمت شرق با کوچه مسجد سید و از سوی شمال با خیابان امام خمینی و سبزه‌میدان در ارتباط است.
تاریخ احداث مسجد و مدرسه جامع زنجان که به «مسجد سید» معروف است، به قرن سیزدهم هجری قمری (سال ۱۲۴۲) در دوره قاجاریه می‌رسد. این مجموعه توسط یکی از پسران فتحعلی‌شاه قاجار ساخته شد که مرید «آیت‌الله سیدمحمد مجتهد سردانی» بود. هدف از ساخت این مجموعه نیز همین بود که مرکز تدریس، اقامه نماز و مراجعات مردمی این مجتهد زنجانی باشد. از آن زمان تاکنون، خاندان حسینی زنجانی تولیت مسجد را به عهده دارند. مسجد دارا، مسجد سید، مسجد سلطانی و مسجد جمعه از جمله نام‌هایی است که این مسجد در دوره زندگانی بانی آن داشته است.
مسجد جامع زنجان که بزرگترین و زیباترین مسجد و مدرسه دینی شهر است، از جمله بناهای ارزشمندی محسوب می‌شود که بر اساس طرح مساجد چهار ایوانی ساخته شده‌اند. بیشتر از هر چیزی در صحن مسجد، ایوان‌های چهارگانه‌ای خودنمایی می‌کنند که در چهار ضلع مسجد به‌شکل قرینه قرار گرفته‌اند. مانند سایر مساجد چهار ایوانی، صحن این مسجد نیز چهارگوش است که ۴۸ متر طول و ۳۶ متر عرض دارد.
حمام سنتی حاج داداش تنها گرمابه ستون سنگی زنجان
حمام سنتی حاج داداش تنها گرمابه ستون سنگی زنجان است که در بازار سنتی زنجان، روبه‌روی مسجد میرزایی قرار دارد. این حمام ۱۵۰ سال قبل توسط فردی به نام حاج داداش ساخته شده و به همین دلیل نامش را حاج داداش گذاشته‌اند.
حمام حاج داداش در سال ۱۳۷۸ با حفظ بافت سنتی خود به سفره‌خانه تغییر کاربری پیدا کرده است. زیباترین بخش حمام گنبد اصلی آن است که روی چهار ستون سنگی با بدنه‌ای مارپیچی قرار گرفته است. گچ کاری‌ها و کاشی‌های رنگی استفاده شده در بنا، فضای سنتی سفره‌خانه و حوض موجود در زیر گنبد اصلی فضایی بسیار آرامش‌بخش برای گردشگران فراهم کرده‌اند.
صدای دلنشین آب در آبشار شارشار
مسافرانی که طبیعت دوست هستند در سفر به زنجان آبشار شارشار یکه کی از زیباترین جاهای دیدنی این شهر است می‌تواند گزینه مناسبی برای بازدید و گذران اوقاتی خوش به همراه خانواده باشد این آبشار در ۵ کیلومتری دریاچه سد تهم قرار گرفته است که آب‌وهوای خنکش در فصل تابستان گردشگران زیادی را به سمت آبشار می‌کشاند.
متأسفانه این آبشار پس از آبگیری سد به زیر آب رفته اما خود سد تهم هنوز زیبایی‌های زیادی دارد. دریاچه مصنوعی تهم آبی بسیار زلال دارد و درختان پیرامون آن منظره‌ای همچون یک تابلوی نقاشی ایجاد کرده‌اند.
پل میر بهاءالدین پلی بر روی زنجان‌رود
پل میر بهاءالدین در ابتدای جاده بیجار روی رودخانه زنجان‌رود واقع شده است. اگرچه قدمت این پل به دوره ناصرالدین‌شاه باز می‌گردد اما پایه‌هایی از جنس سنگ‌های تراشیده و ملات آهک باعث استواری پل در گذر زمان شده است. در گذشته رودخانه زنجان‌رود بسیار طغیانگر بوده و به همین دلیل خیری به نام حاج میر بهاءالدین تصمیم می‌گیرد برای رفاه مردم این پل را احداث کند، اما متأسفانه این رود امروزه بسیار کم‌آب شده است.
بهترین زمان بازدید از پل میر بهاءالدین یا پل کهنه فصل بهار و با جاری شدن رودخانه است. پل کهنه ۱۰۰ متر طول، ۶ متر عرض و ۱۱ متر ارتفاع دارد. سه دهانه به صورت طاق‌های ضربی برای این پل طراحی شده است تا هنگام خروش رودخانه پاسخگوی حجم زیاد آب باشد.
در نمای درونی بزرگترین تاق، یک خوشنویسی جا داده شده است که به «خط معقلی» تاریخ ساخت و در سوی دیگر به گونه ترازمند «یا علی» نگاشته شده است. از این روی، پل میر بها الدین با پل سردار که هر دو در زنجان هستند همانند دارند. دهانه‌های تاق‌های پل پهن از کار درآورده شده است، پس برای نگهداشت بار افزون این تاق‌های پهن ۴ چشمه تاق دو طبقه با کمانه های هشتی جناقی به تراز هم و در پیرامون بزرگترین طاق به ساختار پل افزوده شده است.
مسجد خانم یادگاری از دوران قاجار
سال ۱۳۲۲ یکی از بانوان ثروتمند دوران قاجار به نام جمیله خانم تصمیم می‌گیرد مسجدی در شهر زنجان احداث کند؛ بنابراین به استاد اسماعیل بنا سفارش ساخت آن را می‌دهد. معماری این مسجد با مناره‌های قطور و کوتاه با تزئینات پرکار و نقوش هندسی زیبا به خوبی نشان‌دهنده معماری دوران قاجار است.
برای رفتن به مسجد خانم باید از خیابان امام وارد کوچه فخیم‌الدوله شوید. ورودی مسجد با پلانی U شکل حس دعوت‌کنندگی را به گردشگران القاء می‌کند. از جمله فضاهای دیدنی مسجد می‌توان به صحن، شبستان تابستانی و زمستانی، حجره‌ها، کاشی‌کاری‌ها و ایوان‌های کوچک اشاره کرد.
امامزاده سید ابراهیم (ع)
آرامگاه امامزاده سید ابراهیم در شهر زنجان یکی از بناهای دیدنی این استان است که در حد فاصل چهارراه انقلاب و بلوار آزادی واقع شده است. این بنای متبرک در مجاورت راسته فرعی بازار زنجان قرار گرفته و در سال ۱۳۴۰ به طور کامل بازسازی شد.
شجره این امامزاده مورد اختلاف علما است و گروهی ایشان را به امام سجاد (ع) و گروهی دیگر ایشان را به حضرت عباس نسبت می‌دهند. این امامزاده یکی از پربازدیدترین مناطق دیدنی زنجان است و مردم زیادی برای عرض ارادت به سید ابراهیم و تماشای مناره‌ها و معماری زیبای مسجد به آن سر می‌زنند.
عمارت دارائی زیبایی تاریخ معاصر
موزه و عمارت دارایی (دیوان استیفاء) در بافت تاریخی شهر زنجان و محله سبزه میدان قرار گرفته است. عمارت دارایی تحت تأثیر نوآوری‌ها و خلاقیت‌های سه تن از معماران ارمنی‌تبار دوران قاجار به نام‌های وارطان هوانسیان، پل آبکار و گابریل گورکیان ساخته شده است.
عمارت دارائی در ابتدا به عنوان ساختمان اداری مورد استفاده قرار می‌گرفت اما پس از مدتی به اداره دارایی تبدیل شده و حالا نیز به عنوان موزه در دسترس عموم است. در بازدید از این موزه می‌توانید اشیاء قدیمی مانند ظروف مسی، انواع چاقو و شمشیر، گلیم، چاروق و مصنوعات ملیله‌کاری شده را تماشا کنید.
مسجد چهل‌ستون زنجان
مسجد چهل‌ستون زنجان یکی از مهم‌ترین حوزه‌های علمیه دوره قاجار بوده و علمایی معروف همچون ملا علی قارپوز آبادی در آن تدریس می‌کردند. ویژگی دیدنی این مسجد صحن و شبستان‌های بزرگی است که طاق‌های آن به صورت متقارن روی ۳۲ ستون قطور استوار شده‌اند.
مسجد چهل‌ستون در راسته حجت‌الاسلام واقع شده است. گچ‌کاری‌ها و کاشی‌کاری‌های زیبا به خوبی نشان‌دهنده معماری دوران قاجار هستند. اگرچه قدمت این مسجد به ۱۰۰ سال می‌رسد اما در گذر زمان چندین بار مرمت شده و حالا جزو جاهای دیدنی زنجان محسوب می‌شود.
پل سردار از جاهای دیدنی زنجان
پل سردار یکی‌دیگر از پل‌هایی است که روی رودخانه زنجان‌رود احداث شده است. در سال ۱۳۳۳، ذوالفقارخان اسعدالدوله برای حل مشکلات مردم در عبور و مرور تصمیم گرفت این پل را بسازد. پل قلتوق یا پل سردار نبوغ و معماری هنرمندان ایرانی دوران قاجار را به رخ گردشگران می‌کشد.
پل سردار یک دهانه بزرگ و دو دهانه کوچک دارد و روی پایه‌های پل نیز دو دهانه با قوس تزئینی کار شده است. طول پل سردار به ۸۰ متر می‌رسد و ارتفاع آن در بالاترین نقطه از سطح بستر رودخانه ۱۲ متر است.
مردان نمکی مردانی به یاد مانده از دل تاریخ
عمارت ذوالفقاری زنجان امروزه به موزه باستان‌شناسی زنجان تبدیل شده است و در سه بخش پیش از تاریخ، بخش تاریخی و بخش تاریخ اسلام پذیرای گردشگران است. یکی از آثار باستانی معروف و جذاب این موزه مردان نمکی است.
مردان نمکی به شش مومیایی کشف شده در معدن نمک چهرآباد زنجان گفته می‌شود. از میان این شش مرد نمکی، سه تن از آنان به دوران هخامنشیان (۴۰۰ سال پیش از میلاد مسیح)، و دو تن از آنان به دوره ساسانیان (۴۰۰ تا ۶۰۰ سال پس از میلاد مسیح) مربوط هستند. مرد نمکی شماره ۴ سالم‌ترین و کامل‌ترین جسد نمکی زنجان است که اکنون در موزه ذوالفقاری نگهداری می‌شود.
انتهای پیام
