راهبرد ایران برای مقابله با تولید موادمخدر؛ آمادگی برای اجرای «کشت جایگزین» در افغانستان

به گزارش مجله خبری آبادی 118، افغانستان همواره به عنوان بزرگترین تولیدکننده و قطب جهانی در بحث تولید مواد مخدر شناخته شده است؛ به‌گونه‌ای که براساس اعلام دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر، در افغانستان تولید و قاچاق مواد مخدر طی دو دهه گذشته نزدیک به ۵۰ برابر شده است.

اما با این وجود ۱۴ فروردین ماه سال گذشته بود که ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر طالبان با صدور یک فرمان تازه، کاشت خشخاش را در سراسر کشورش ممنوع اعلام کرد و هشدار داد که تخلف از این فرمان، پیگرد و مجازات خواهد داشت. براین اساس به تمام مردم خبر داده شد که از تاریخ صدور این فرمان کاشت خشخاش در افغانستان به گونه مطلق ممنوع است و هیچ‌کس نمی‌تواند از آن تخلف کند.

در بخشی از این فرمان آمده‌ بود که اگر خدای نخواسته کسی تخلف بکند کشت او از بین برده می‌شود و با متخلف از روی شریعت اسلامی برخورد صورت می‌گیرد. همچنین در سراسر کشور استفاده و انتقال، خرید و فروش، واردات و صادرات و کارخانه‌های تولید هرگونه مواد نشئه‌آور مثل شراب، هروئین، شیشه، چرس و…، به طور جدی ممنوع است.

با وجود صدور این فرمان اما، خردادماه امسال بود که سردار اسکندر مومنی- دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر گفت: علی رغم وعده‌های طالبان و براساس آمارهای رسمی سازمان ملل در سال گذشته، کشت و تولید مواد مخدر افزایش داشته است. تولید مواد مخدر صنعتی رکورد زده و افغانستان در حال حاضر رتبه اول تولید تریاک در دنیا و رتبه دوم تولید مواد مخدر صنعتی و متامفتامین را در دنیا دارد.

در همین راستا چندی پیش نیز محمد بیات- پژوهشگر ارشد موسسه کادراس با استناد به گزارش سال ۲۰۲۳ دفتر مبارزه با جرم و مواد مخدر سازمان ملل متحد و موسسه انگلیسی «الکیس»، از افزایش تعداد آشپزخانه‌های تولید شیشه در افغانستان خبر داد و گفت: طالبان در بیانیه‌های دیپلماتیک و کنفرانس‌های خبری سعی دارد خود را دولتی مخالف کشت، تولید و ترانزیت مواد نشان دهد. برخی کارشناسان معتقدند میزان نفوذ اقتصاد مخدری در حیات سیاسی افغانستان به قدری زیاد است که هیچ دولتی به راحتی امکان کنار گذاشتن این منبع درآمد غیررسمی را ندارد.

وی افزود: براساس گزارش‌های دفتر مبارزه با جرم و مواد سازمان ملل، حدود ۹۰ درصد مت‌آمفتامین کشف شده در سطح جهان مربوط به بازه زمانی سال‌های ۲۰۱۷ ـ ۲۰۲۱ است. با توجه به اطلاعات منتشر شده در خصوص کشفیات مواد مخدر در سال ۲۰۲۲ به نظر می‌رسد قاچاق در این بازارهای سنتی تثبیت شده اما در مکان‌های دیگر مانند جنوب غربی آسیا، خاورمیانه، جنوب شرقی و غرب آفریقا نیز گسترش یافته است. با کشف آزمایش‌های مخفی مت‌آمفتامین در جنوب غربی، جنوب و غرب آفریقا به نظر می‌رسد که دیگر تولید این مواد محدود به بازارهای موجود نیست. نکته کلیدی آن است که نشانه‌های زیادی در خصوص تولید مت‌آمفتامین در افغانستان و گسترش قاچاق آن از طریق جنوب آسیا به بازارهای اروپا، اقیانوسیه و سایر مناطق اروپا وجود دارد. پیش‌سازهایی به غیر از افدرین و سودوافدرین، همچون فنیل و پروپانون معمولا در مناطق فرعی برای تولید مت‌آمفتامین مورد استفاده قرار می‌گیرد.

به گفته این پژوهشگر، در سال ۲۰۲۲ میلادی میزان تریاک تولید شده در سراسر جهان ۷۸۰۰ تن بوده است. در این مدت قریب به ۶۲۰۰ تن (۸۰ درصد) تریاک جهان در افغانستان تولید شده و پس از آن، کشورهای میانمار با ۷۹۵ تن و مکزیک با ۵۰۴ تن در رتبه‌های دوم و سوم قرار گرفته‌اند. اگرچه سطح جهانی زیر کشت خشخاش بیش از ۲۶ درصد نسبت به سال قبل، به دلیل افزایش ۳۲ درصدی و ۳۳ درصدی کشت خشخاش در افغانستان و میانمار افزایش یافته اما تولید جهانی تریاک ۳ درصد کاهش یافته است. کارشناسان معتقدند این موضوع به دلیل کاهش ۱۰ درصدی تریاک افغانستان در اوایل سال ۲۰۲۲ است.

وی در ادامه گفت:‌ به دلیل قانون ممنوعیت ملی مواد مخدر، کشت خشخاش و تولید تریاک کاهش پیدا کرده است. گزارش‌های اولیه سازمان مبارزه با مواد و جرم سازمان ملل حاکی از کاهش کشت خشخاش در افغانستان است. حال سوال کلیدی آن است که تداوم این روند چه تاثیری بر روی قیمت جهانی هروئین بر جای خواهد گذاشت؟ ممنوعیت اعلام شده در افغانستان ممکن است الگوی تولید و مصرف مواد را در این کشور تغییر دهد. گزارش‌های مرتبط با کشف مت‌آمفتامین از منشاء افغانستان نشان می‌دهد که اقتصاد مخدری در این کشور به صورت انحصاری تحت سلطه کشت و قاچاق غیرقانونی مواد اوپیوئدتی نیست؛ برهمین اساس سوالات جدی در خصوص ارتباط بین تولید غیرقانونی هروئین و مت‌آمفتامین و اینکه آیا این دو بازار به صورت موازی رشد کردند یا یکی بر دیگری غلبه پیدا خواهد کرد، وجود دارد.

بیات تصریح کرد: تغییرات جاری در افغانستان احتمالا تاثیرات گسترده‌ای بر بازارهای جهانی مواد مخدر خواهد داشت زیرا این کشور برای دهه‌ها منبع اصلی تامین هروئین بازارهای جهانی بوده است. اختلالات شدید در عرضه خشخاش و هروئین می‌تواند اثرات شدیدی برای کسانی که اقدام به استعمال مواد می‌کنند، بگذارد و همین موضوع معیشت کشاورزان فقیری که به اقتصاد غیرقانونی مواد وابسته هستند را تحت تاثیر قرار خواهد داد.

به گفته این پژوهشگر، در گزارش‌های اخیر سازمان مبارزه با مواد و جرم سازمان ملل، اخیرا افغانستان به منبع تولید مت‌آمفتامین تبدیل و به سمت استفاده از پیش‌سازهایی همچون افدرا و داروهای سرماخوردگی منحرف شده؛ با این حال چندین کشف بزرگ همچون تولید اسید فرمیک، مجموعا ۵۸۰۰ لیتر، حاکی از تحول در تولید و قاچاق غیرقانونی به سمت پیش‌سازهای صنعتی است.

وی همچنین در ادامه در پاسخ به سوالی درخصوص اینکه آخرین ارزیابی‌ها در خصوص وضعیت قاچاق مواد از مبداء افغانستان چگونه است؟، گفت: براساس تحقیقات صورت گرفته با وجود وعده‌های طالبان برای قطع شریان قاچاق مواد، هنوز شریان انتقال مواد به کشورهای همسایه و انتقال از طریق مسیر بالکان به بازارهای اروپای غربی و مرکزی ادامه دارد. داده‌های اخیر حاکی از این نکته است که قاچاق مواد مخدر افغانستان به شکل قابل توجهی در مسیر جنوب جهان به سمت جنوب آسیا و آفریقا افزایش یافته و افزایش کشفیات هروئین و مورفین مرتبط با افغانستان اکنون در مسیر جنوبی به رقم قابل توجهی رسیده است. در مسیر شمالی نیز روند انتقال مواد به بازار روسیه و آسیای مرکزی نیز مانند قبل ادامه دارد.

در همین راستا چند روز گذشته، دبیرکل ستاد مبارزه با موادمخدر بر آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای همکاری با سازمان ملل متحد و اجرای طرح‌های کشت جایگزین، توسعه پایدار و کاهش تولید در افغانستان تأکید کرد.

دکتر اسکندر مؤمنی با مارکوس پوتزل معاون نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل متحد در امور افغانستان (یوناما) و هیئت همراه دیدار کرد و در این دیدار ضمن بیان اقدامات و دستاوردهای چشمگیر جمهوری اسلامی ایران، بر این نکته تاکید کرد که کشورمان همواره حامی صلح، توسعه و امنیت پایدار در افغانستان و منطقه بوده و تجربه اقدامات ایران نیز شاهد این مدعاست.

انتهای پیام