آیا توافق ایران و عربستان آینده گردشگری کشور و مشهد را تضمین می‌کند؟

توافق ایران و عربستان از نظر جمعیت کثیر کارشناسان مختلف بسیار مثبت مطرح می‌شود که یکی از تاثیرات اساسی و مهم این توافق در بخش گردشگری است. البته بهبود روابط این ۲ کشور باعث بهبود روابط با بحرین، کویت، امارات، اردن و بسیاری از کشورهای عربی دیگر نیز خواهد شد و از آنجایی که این کشورها در این مقوله از عربستان پیروی می‌کنند، این توافق می‌تواند در افزایش حضور گردشگران در ایران و به ویژه مشهد مثمر باشد در نتیجه باید فرصت‌ را غنیمت دانست و با کیفیت‌ترین خدمات را به عرب‌زبان‌ها ارائه کرد.

در حال حاضر پس از چند سال رکود گردشگری و پشت سرگذاشتن دوران کرونا می‌توانیم ظرفیت گسترده‌ای از گردشگران به خصوص عرب‌زبانان را در مشهد شاهد باشیم که باعث توسعه اقتصاد و رونق کسب‌وکارهایی که با رکود مواجه شدند، شود.

مجله خبری آبادی 118 به منظور بررسی توافق ایران و عربستان و تاثیر آن بر اقتصاد زیارت گردشگری با تعدادی از کارشناسان این حوزه به گفت‌وگو پرداخته که در ادامه مواردی از آن‌ها را می‌خوانیم.

بهبود روابط ایران و عربستان نویدبخش روزهای خوب در گردشگری سلامت

حسین نیکونام، رئیس انجمن حرفه‌ای گردشگری سلامت خراسان رضوی، در خصوص بهبود روابط ایران و عربستان و تاثیر آن بر صنعت گردشگری سلامت می‌گوید: بازار عربستان حتما بازار خوبی برای ما فراهم خواهد کرد. عربستان تعداد قابل توجهی شیعه دارد که مشتاق زیارت و درمان هستند. همچنین در صورت بهبود روابط تنها بازار عربستان را به دست نخواهیم آورد بلکه می‌توان به شهروندان کویت، امارات، بحرین، عمان و برخی دیگر از کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز اندیشید؛ حتی عراقی‌هایی که با احتیاط به ایران سفر می‌کردند، پس از بهبود روابط بیشتر مراجعه خواهند کرد.

وی تصریح می‌کند: در هر صورت بهبود روابط باعث بهبود بازار دیگر کشورها نیز خواهد شد و در صورت رفع محدودیت‌های سیاسی ورودی ما از کشورهای بحرین، کویت و عمان به شدت بالا خواهد رفت و این اتفاق نویدبخش روزهای خوب گردشگری سلامت در خرداد ماه است.

آورده‌های اقتصادی گردشگری با ورود زائران عرب زبان به مشهد

فرید جواهرزاده، رئیس انجمن علمی طبیعت‌گردی ایران نیزعنوان می‌کند: ما ۷ سال پیش به دلایلی که به وجود آمد گردشگران کشورهای عرب زبان به ویژه عربستان و بحرین را از دست دادیم و این امر باعث از دست رفتن بازار ما در این حوزه شد.

وی می‌گوید: بخش مهمی از هدف سفر گردشگران عرب‌زبان زیارت حرم مطهر امام رضا(ع) و آمدن به مشهد بوده و در همان سال‌های گذشته بخش عمده‌ای از ضریب اشغال هتل‌های چهار یا پنج ستاره در مشهد را این قبیل از گردشگران پوشش می‌دادند.

جواهرزاده با بیان اینکه طی آمارهای مختلف در همان سال‌ها حدود سه میلیون زائر از عربستان و بحرین میهمان ما بودند که بخش مهمی از سفر آن‌ها به مشهد و هتل‌های پرستاره بود، خاطرنشان می‌کند: پس از آن طی اتفاقاتی که پیش آمد و با وقفه‌ ورود زائران به مشهد چند مشکل را شاهد بودیم که متاسفانه ظرفیت اشغال هتل‌های خوب ما به دلیل عدم ورود زائران عرب‌زبان با چالش روبه‌رو شد و در پی جایگزینی اتباع کشورهای دیگر حاشیه خلیج فارس از جمله لبنان و عراق و تا حدودی عمان برآمدیم.

وی ادامه می‌دهد: اخبار و گزارش‌هایی که تاکنون شنیده می‌شود نشان از این دارد که تابستان بسیار خوبی را در پیش خواهیم داشت و شاهد رونق هتل‌ها به ویژه هتل‌های پرستاره خواهیم بود. ما باید این مساله را بپذیریم که تقاضای هتل از سوی زائران عرب‌زبان حتی ممکن است، نتواند پاسخگوی نیاز آن‌ها باشد چراکه تعداد هتل‌های پرستاره ما محدود است و ما در این زمینه با یک چالش از جمله پیدا کردن واحد اقامتی مناسب برای این دسته از زائران در تابستان سال جاری مواجه خواهیم شد.

این استاد دانشگاه اظهار می‌کند: علاوه بر اینکه این دسته از زائران جزو گردشگران مذهبی تلقی می‌شوند و هدف اصلی آن‌ها زیارت حرم مطهر امام رضا(ع) است اما چند ویژگی دیگر را نیز دنبال می‌کنند که می‌توان به گردشگری خوراک، گردشگری سلامت، تفرجگاه‌های مشهد و اطراف آن، پارک‌های آبی و مراکز خرید اشاره کرد که از رونق خوبی برخوردار خواهند شد و متولیان امر باید اقدامات و پیش‌بینی‌های لازم را در این زمینه انجام دهند.

جواهرزاده خاطرنشان می‌کند: به گمان من یکی از مهمترین عوامل توسعه اقتصاد گردشگری افزایش طول مدت اقامت گردشگران است و ما باید در این حوزه تمرکز کنیم. همچنین سازوکارهایی لازم است که این ارتقا را ایجاد و اقامت گردشگران را افزایش دهیم. هر چه ماندگاری و اقامت گردشگران در مشهد و کشور افزایش پیدا کند به طور حتم از نظر اقتصادی آورده بیشتری نیز خواهد داشت. بنابراین بخش دولتی، خصوصی، دانشگاه‌ها و دیگر مراکز مرتبط باید دست به دست هم دهند تا شرایط مطلوبی را برای زائران به وجود آوریم.

افق روشن تاسیسات گردشگری مشهد با جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی

احمد دیناری، معاون سرمایه‌گذاری اداره‌ کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی خراسان رضوی، می‌گوید: توافق ایران و عربستان باعث می‌شود در حوزه جذب سرمایه‌گذاری خارجی از ظرفیت این کشورها برای ایجاد تاسیسات گردشگری در استان یا مشهد استفاده کنیم چرا که عربستان یکی از مهم‌ترین بازارهای هدف مشهد نیز بوده است.

وی اضافه می‌کند: تا قبل از اینکه روابط بین این ۲ کشور با مشکل مواجه شود، عربستان و بحرین بازارهای هدف اصلی گردشگری مشهد بودند. تعداد زیادی زائر از عربستان و بحرین داشتیم که به مشهد می‌آمدند. ویژگی خاصی که این زائران نسبت به سایر کشورهای همسایه داشتند، این بود که میانگین مثبت اقامت آن‌ها در مشهد بسیار زیاد بود و گاهی اوقات تا ۲ ماه هم به همراه خانواده در این شهر اقامت داشتند.

دیناری بیان می‌کند: با توجه به توافقی که انجام شده ما شاهد ورود و حضور اعراب این ۲ کشور در مشهد هستیم و مطمئنا این موضوع نقطه عطفی در اقتصاد زیارت و گردشگری مشهد خواهد بود و اتفاقات خوبی در این زمینه رخ خواهد داد. همچنین تاسیسات گردشگری، سایر کسب و کارها، صنایع‌دستی، سوغات، گردشگری سلامت و… می‌توانند بهره‌برداری خوبی از این موقعیت داشته باشند.

وی اضافه می‌کند: این توافق باعث می‌شود در حوزه جذب سرمایه‌گذاری خارجی از ظرفیت این کشورها برای ایجاد تاسیسات گردشگری در استان یا مشهد استفاده کنیم چرا که عربستان یکی از مهم‌ترین بازارهای هدف مشهد بوده و هست و این موضوع افق روشنی را برای گردشگری مشهد ترسیم خواهد کرد.

دیناری تصریح می‌کند: اگر چنین اقداماتی صورت گیرد قطعا کیفیت سفر زائران در مشهد ارتقا پیدا می‌کند و ما مشکل خاصی در این زمینه نداریم و این ظرفیت در مشهد آماده است. با این موارد که گفته می‌شود تعداد هتل‌های پرستاره در مشهد محدود است، موافق نیستم. مشهد از معدود شهرهایی است که تعداد هتل‌های پرستاره زیادی دارد و قابل مقایسه با سایر شهرها نیست. اگر تنها هتل‌های چهار یا پنج ستاره را در نظر بگیریم، حدود ۴۰ تا ۵۰ هتل چهار یا پنج ستاره وجود دارد که اصلا در هیچ شهر زیارتی دیده نمی‌شود. زائران عرب زبان افراد خاصی هستند و به خوبی هزینه می‌کنند.

دیناری ادامه می‌دهد: سابقه حضور زائران عربستان و بحرین را در مشهد داشتیم و این تجربه‌ای مثبت بوده و بسیاری از واحدهای اقامتی و آژانس‌های مسافرتی به واسطه زائران عربستان بسیار فعال بوده‌اند و مطمئن هستیم به لحاظ مالی و اقتصادی دوران طلایی را برای مشهد شاهد خواهیم بود. همچنین در اقتصاد بسیاری از کسب‌وکارهای اطراف حرم که در حوزه سوغات فعالیت می‌کنند، اتفاقات خوبی رخ خواهد داد.

میزبانی شایسته از زائران عرب‌زبان در گرو ارتقاء زیرساخت‌های گردشگری است

فرهاد دوایی، دبیر انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی خراسان رضوی می‌گوید: توافق ایران و عربستان، قراردادی مهم است که بر اقتصاد مشهد تاثیر زیادی خواهد داشت و باعث سفر تعداد زیادی از زائران عرب‌زبان به کشور ما می‌شود.

وی بیان می‌کند: در حال حاضر حدود ۳۵ تا ۴۰ درصد هتل‌ها اشغال است و این‌گونه نیست که کمبود داشته باشیم؛ به اندازه کافی تخت وجود دارد. به طور کلی وضعیت اقامتگاه‌های مشهد برای اسکان زائران خوب است و تنها مشکلات زیرساختی وجود دارد که باید برطرف شود. اگر شرایط حمل‌ونقل مسافران بهبود پیدا کند قطعا هتل‌ها نیز با مشکل مواجه نخواهند شد.

هیچ یک از گروه‌های گردشگری نتوانستند جایگزین شهروندان عربستانی باشند

مژگان ثابت تیموری، عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی اظهار می‌کند: در دوره‌ای که حضور زائران و گردشگران عربستانی در مشهد انجام نمی‌شد، شرایط نامناسبی ایجاد شد و سرمایه‌گذاران زیرساخت‌های گردشگری نتوانستند خسارتی که بابت هزینه‌کرد توسعه از بابت اعتماد به حضور آن‌ها متحمل شده بودند را جبران کنند، چرا که هیچ یک از گروه‌های گردشگری نتوانستند جایگزین شهروندان عربستانی باشند.

وی تصریح می‌کند: قطعا حضور زائران عربستان و تعاملی که ایجاد شده و در حال تقویت و تثبیت شرایط و تفاهمات است، تاثیر بسیار مثبتی به خصوص بر اقتصاد گردشگری خواهد داشت. در دوره‌ای که عربستان گردشگران و اتباع خود را به عنوان زائر و گردشگر رهسپار ایران و همچنین مشهد می‌کرد، هتل‌های چهار و پنج ستاره، هتل‌آپارتمان‌های مجلل و اقامتگاه‌هایی با ظرفیت بالا و لوکس که به ویژه در محدوده حرم مطهر واقع بود، معمولا در اختیار این گروه از گردشگران قرار داشت.

تیموری عنوان می‌کند: با توجه به اینکه گردشگران عربستانی از توان مالی بالایی برخوردار هستند، با حضور این گروه از گردشگران در تفرجگاه‌ها و خرید از بازارها و برندهای لوکس منجر به رونق اقتصاد و بهبود بازار کسب و کار در مشهد شده بودند اما پس از اینکه حضور این گروه از زائران به مشهد کمرنگ شد، بازار مشهد به گونه‌ای رو به کسادی و رکود رفت. همچنین در حوزه پذیرایی و رستوران گروه‌های بزرگی از جمعیت گردشگران عربستانی با حضور در رستوران‌های لوکس و سفارش منوی غذایی گران در پرس‌های بزرگ، بهبود وضعیت اقتصادی در این حوزه از کسب و کارها را نیز رقم زده بود.

وی می‌گوید: بایستی اقدامات لازم در حوزه تامین سوغات به صورت جدی‌تر دنبال شود، زیرا شهروندان عربستان گردشگرانی هستند که از تمکن مالی بیشتری نسبت به گردشگران سایر کشورهای همسایه برخوردارند؛ بنابراین نیاز است که کالاهای لوکس و برندهای خاص را در مشهد داشته باشیم تا مورد پسند گردشگران عربستانی باشد زیرا گردشگران عربستان سعودی که با خانواده به مشهد سفر می‌کنند، تمایل دارند ساعت‌های زیادی را صرف بازارگردی و خرید کالا و سوغات کنند. در واقع این از عادت آن‌هاست که به دنبال خرید کالاهای لوکس و گران‌قیمت باشند. بنابراین لازم است فضایی خوب و سوغاتی مقبول برای زائران ارائه کنیم.

مشکلی در زیرساخت‌های شهری مشهد برای پذیرایی از زائران عرب‌زبان وجود ندارد 

محمود مادرشاهیان، رئیس جامعه حرفه‌ای هتلداران خراسان رضوی اظهار می‌کند: در حال حاضر حضور زائران عربستان که ایجاد شده و در حال تقویت و تفاهمات است تاثیر بسیار مثبتی به خصوص در اقتصاد شهرهای زیارتی و گردشگری خواهد داشت. همچنین حضور گردشگران عربستانی به ایران، تحول بسیار زیادی را در وضع اقتصادی کشور ایجاد خواهد کرد. همچنین این رویداد یکی از دستاوردهای خوبی است که اقتصاد ما را دگرگون و تقویت خواهد کرد.

وی بیان می‌کند: هر زائر و گردشگری که به ایران و شهرهای زیارتی سفر می‌کند، ۱۸۰ شغل وابسته را به وجود می‌آورد که این حضور منافع بسیار خوبی را به وجود خواهد آورد و وضعیت رکود اقتصادی این شغل‌ها بهتر خواهد شد. در دورانی که عربستان حضور داشت، بسیاری از هتل‌های چهار و پنج ستاره بسیار رونق داشتند و همیشه در سطح بالا بودند و اکنون که پس از سال‌ها مجدد حضور عرب‌زبانان را داریم، قطعا هتل‌ها رونق خواهد گرفت و با افزایش سطح اشغال هتل‌ها وضعیت اشتغالزایی و کارآفرینی بهبهود پیدا خواهد کرد.

مادرشاهیان خاطرنشان می‌کند: توافق ایران و عربستان می‌تواند زائران زیادی را به شهرهای زیارتی خصوصا مشهد بکشاند و این امر به بیکاری جامعه کمک خواهد کرد، زیرا زمانی که زائران به مشهد مشرف می‌شوند، نیاز به نیروهای بیشتری برای این تعداد شغل داریم که این امر می‌تواند به اشتغال‌زایی ما کمک کند. به اعتقاد من حضور گردشگران عرب‌زبان در تفرجگاه‌ها، بازارها و خرید برندهای لوکس به رونق اقتصاد و بهبود کسب و کار در مشهد کمک خواهد کرد.

مادرشاهیان بیان می‌کند: وظیفه ما به عنوان میزبان، خدمت‌رسانی به زائران در سطح بالاست که باید بدون سوء استفاده از آن‌ها انجام شود. هتل‌داران و بازاریان باید توجه کنند که نباید با گران‌فروشی و سوء استفاده از زائران آن‌ها را ناراحت کنند بلکه باید به گونه‌ای رفتار کنند تا دنیا به این مسئله برسد که ایران کشوری امن و مهمان‌پذیر است. بنابراین باید در میزبانی و خدمت‌گذاری به زائران عربستانی چنان خدمت کنیم که هم باعث ایجاد جذابیت برای زائران باشیم و آن‌ها را ماندگار کنیم و هم بتوانیم رونق اقتصادی بازارها را افزایش دهیم.

پایداری ارتباطات ایران و عربستان ورود موجی از سرمایه‌گذاران را به همراه دارد

جواد براتی، مدیر گروه پژوهشی اقتصاد گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی نیز در این خصوص می‌گوید: اگر ارتباطات ایران و عربستان به خوبی شکل بگیرد و فعالیت کسب و کارها رونق پیدا کند، از یک سال آینده شاهد ورود موجی از سرمایه‌گذاران به ایران و به خصوص مشهد خواهیم بود.

وی اظهار می‌کند: در گذشته نزدیک به یک درصد جمعیت عرب‌زبان عربستانی به ایران سفر می‌کرد که ورودی مستقیم آن‌ها به ایران چندصد هزار نفر بود که عدد قابل توجهی را به خود اختصاص می‌داد اما پس از اینکه رابطه ایران و عربستان با مشکلاتی مواجه شد، ۹۰ درصد ورودی‌ها از بین رفت و به یک‌دهم رسید. لزوما سفر آن یک‌دهم به مشهد هم برای گردشگری نبود.

براتی تصریح می‌کند: از میان تمام زیرساخت‌ها یا نیازهایی که گردشگر عرب احتیاج دارد، ۳ موضوع در جذب زائران به مشهد بسیار مهم است که شامل حمل و نقل، اقامت و جاذبه‌های گردشگری می‌شود. به طور کلی می‌توان گفت که ما در زمینه زیرساخت‌ها مشکلی نداریم و اگر ضعفی هم وجود دارد، قطعا می‌توانیم به سرعت و کمتر از ۲ هفته آن‌ را برطرف و یا تقویت کنیم.

وی اضافه می‌کند: وضعیت کشور عربستان به گونه‌ای است که اقامت آن‌ها باید حتما در هتل‌های ۴ یا ۵ ستاره باشد و از حمل‌ونقل هوایی استفاده کنند که این موضوعات آورده اقتصادی بسیار زیادی را برای مشهد به همراه دارد.

انتهای پیام